Ólafur Sveinsson. 75 ára. Nýkominn frá Spáni þar sem hann kláraði að ganga Jakobsveginn en í fyrrahaust gekk hann rúmlega helming leiðarinnar. Hann er vanur göngumaður. Hefur gengið á fjöll í mörg ár. En lífsgangan er svolítið þyrnum stráð. Þunglyndi. Alkóhólismi; en Ólafur hætti að drekka fyrir 31 ári. Fall um nokkra metra og níu brotin rifbein á ísklifurnámskeiði. Ólafur heldur áfram að ganga. Í lífsgöngunni og á fjöll.
Ólafur Sveinsson, sem er 75 ára, er tiltölulega nýkominn heim frá Spáni þar sem hann gekk um 330 kílómetra og lauk þar með göngu sinni um Jakobsveginn en fyrri hlutann gekk hann í fyrrahaust en þá gekk hann um 400 kílómetra. Jakobsvegur, eða Vegur heilags Jakobs, er ein þekktasta pílagrímaleið í Evrópu.
„Ég var búinn að hafa það á bak við eyrað mjög lengi að ganga Jakobsveginn. Svo var ég að tala við vin í fyrrasumar sem sagðist ætla að segja mér leyndarmál; hann ætlaði að ganga Jakobsveginn. Þá sagðist ég ætla að gera það líka en að ég vissi ekki hvenær ég myndi gera það. Ég ætlaði að fara eitthvert í september eða október; það var þegar hægt var að fara eitthvert út af Covid og var ég að spekúlera í að fara á sólarströnd eða í golf. Ég ákvað hins vegar að ganga Jakobsveginn og pantaði flug og fór út 10 dögum síðar. Áður fór ég þó í bókasafn og fékk mér bækur um Jakobsveginn.“
Þetta byrjaði með látum.
Ólafur flaug svo til Englands og hóf ferðina á því að týna vegabréfinu sínu en hann komst að því þegar hann var kominn á flugvöllinn úti. „Ég var settur í lítið afdrep.“ Vegabréfið fannst í biðherberginu í Leifsstöð þar sem farþegar vélarinnar höfðu verið áður en hleypt var út í vél og var sent ljósrit af því og fékk Ólafur bráðabirgðavegabréf hjá sendiráði Íslands í London. „Þetta byrjaði með látum.“
Síðan flaug hann til Frakklands og hóf gönguna í litlu þorpi, Saint-Jean-Pied-de-Port eða Somport, sem er Frakklandsmegin við Pýreneafjöllin.
„Svo labbaði ég af stað daginn eftir. Þetta var 25 kílómetra leið og það var hávaðarok og ég tók myndband af fólki sem var að fjúka; það var þó hlýtt. Þetta var þess vegna dálítið erfið ganga en ég kláraði hana. Ég fann að ég var í vondum skóm og þá byrjaði það vesenið.“
Ólafur segir að sér hafi þótt vera merkilegt að sjá allt þetta fólk sem var að gera það sama og hann var að gera. „Ég þurfti að fá mér svefnpláss en ég var búinn að hafa dálitlar áhyggjur af því hvernig þessi svefnpláss væru af því að ég var búinn að heyra einhverjar sögur um að þetta væri misjafnt; skítugt og illa gengið um. Þarna var svefnpláss fyrir 160 manns og var þetta hjá munkum og það var allt svo tandurhreint. Ég fékk sængurföt og það var allt svo hreint og fínt.“
Aftur týndist vegabréf
Það rigndi mikið morguninn eftir. Haugarigning.
„Ég fór á öðrum degi að ná sambandi við fólk. Svo þurfti maður að fá sér veitingar; ég fór inn í búð og keypti mér vínber og sódavatn og hélt svo áfram. Fyrsti leggurinn var um 20 kílómetrar og ég ákvað að fara á þar næsta stað. Ég gekk í rólegheitunum og allt gekk vel. Mér fannst allt vera mjög fallegt og það var hætt að rigna.
Ég fann að ég fór í örlítið fár.
Svo kom ég á hostel og þurfti að sýna vegabréfið; þeir skrá allt niður. Ég var mjög skipulagður; vegabréfið átti að vera á vissum stað og ég byrjaði að leita en fann það ekki – þetta bráðabirgðavegabréf. Ég fór í gegnum allt. Ég fann að ég fór í örlítið fár. Ég var spurður hvar ég hefði stoppað á leiðinni og ég mundi ekkert eftir því. Maðurinn á hostelinu fór líka í gegnum allt í bakpokanum og svo allt í einu var lögreglan komin inn á gólf til þess að taka skýrslu. Það var vitað mál að ég þyrfti að verða mér úti um nýtt vegabréf þannig að ég hringdi í ræðismanninn í Barcelona sem benti mér á að hringja í ræðismanninn í Bilbao; hann gæti hjálpað um vegabréf. Ég varð að vera með vegabréf ef ég ætlaði að halda ferðinni áfram. Ég hringdi í vinkonu dóttur minnar sem býr ásamt fjölskyldu sinni í San Sebastian og hún sagðist ætla að sækja mig til Pamplona sem var 17 kílómetra ganga. Ég gekk til Pamplona og beið eftir vinkonu dóttur minnar. Þá hringdi lögreglan í mig og sagðist vera með vegabréfið mitt. Og þá mundi ég hvar ég hafði tapað því. Ég hafði farið dálítið blautur inn í búð og var að ná í grímuna til að setja á mig en ég geymdi hana á sama stað og vegabréfið sem hefur dottið á gólfið þegar ég náði í hana.“
Og Ólafur fór á lögreglustöð og náði í vegabréfið sitt.
Hann var á þessum tíma farinn að finna fyrir verkjum í fótunum. Kominn með sár. Hann fór heim til vinkonu dóttur sinnar og var hjá þeim í einn og hálfan dag þannig að hann gat hvílst. „Svo var mér skutlað til Pamploma og ég hélt göngunni áfram.“
Einn í þögninni
Og hann gekk og gekk.
Hver áfanginn af öðrum næstu daga.
„Það sem mér fannst vera mjög merkilegt fyrstu þrjá til fjóra dagana var að vera einn á göngu og vera einn með sjálfum mér.“
Þögn.
Mér fannst þetta róa hugann.
„Það var svona „hvað er ég að hugsa?“ Hvað var ég að hugsa?“. Það var mjög merkilegt að upplifa þetta; ég er búinn að vera að ganga mikið í gegnum árin og oft verið einn en þetta var öðruvísi. Ég var á Jakobsveginum. Það voru kirkjur alls staðar. Litlar kirkjur og stórar kirkjur. Ég fór í flestar kirkjurnar sem ég sá. Ég er ekki mjög trúaður maður en mér fannst mjög gaman að fara í þessar kirkjur; sérstaklega litlu kirkjurnar. Setjast þar niður og vera einn í þögninni. Mér fannst það skemmtilegast. Ég var með það markmið að fara í allar kirkjur sem ég gat komist inn í. Mér fannst bara gott að vera inni í þeim. Stoppa og hvíla mig. Mér fannst þetta róa hugann.“
Ólafur talar aftur um snyrtilega náttstaði. „Ég var mest hissa á hvað náttstaðirnir voru allir fínir. Við vorum kannski átta í herbergi og það var allt svo hreint. Þetta er stærðarinnar bisness þarna á Spáni orðinn og þeir eru að vanda sig. Þarna var ég svo að hitta fólk og tala við fólk og það fannst mér vera skemmtilegt; hitta mismunandi fólk.
Ég spurði af hverju það væri að ganga. Ég var dálítið forvitinn. Og það spurði mig líka. Ég spurði einn sem var að koma frá Frakklandi og búinn að ganga um 1800 kílómetra hvað hann ætlaði að fá út úr þessu. Þá horfði hann á mig og sagði: „Ég veit það ekki. Ég veit það kannski þegar ég kem á leiðarenda.“ Hann var búinn að ganga í marga daga og mér fannst þetta dálítið flott en hann hafði lagt af stað heiman frá sér. Vinur hans var með honum og hann var frá Belgíu. Og hann sagði það sama. Þessir tveir karlar voru voða skemmtilegir. Ég borðaði með þeim og Frakkinn söng og sagði sögur.
Svo var það konan sem kom frá Svíþjóð. Hún var stíf. Mjög stíf. Ég umgekkst hana í þrjá daga og það var áhugavert að sjá hvernig hún breyttist. Hún sagði mér hvers vegna hún væri að ganga Jakobsveginn. Hún var að skilja við manninn sinn og ætlaði að ganga Jakobsveginn og hugsa málið og svo ætluðu þau að hittast í Santiago og sjá hvort þau gætu unnið sig út úr þessu. Það var svo gaman að sjá þessa konu; allar varnirnar voru farnar á tveimur til þremur dögum.“
En ég fékk tár í augun.
Af hverju var Ólafur sjálfur að ganga Jakobsveginn?
„Ég hef nú dálítið velt því fyrir mér af hverju ég var að ganga Jakobsveginn. Ég var dálítið sammála manninum sem sagði að hann vissi það ekki ennþá en að það kæmi í ljós þegar hann kæmi á leiðarenda. Mér fannst ég vilja ganga Jakobsveginn fyrir mig. Ég myndi ekki vilja ganga með nokkrum öðrum heldur en bara mér. Og hugsunin hjá mér var að ég fengi að kynnast mér aðeins betur; hvernig ég væri einn með sjálfum mér, einn í ókunnugu landi og með ókunnugu fólki. Þetta var ekkert trúarlegt. En það er samt svo skrítið; það er kross á einum stað þar sem pílagrímar stansa til að hugleiða og losa sig við stein eða eitthvað táknrænt fyrir þá. Ég var með stein í vasanum sem ég nuddaði á göngu minni og tók hann við hugsunum, áhyggjum og gleði frá mér. Ég losaði mig við steininn þegar ́ég kom að þessum krossi. Ég er ekki grátgjarn maður en ég fékk tár í augun. Ég finn það bara þegar ég tala um þetta. Það var mjög merkileg stund fyrir mig þegar ég losaði mig við steininn. Ég var þarna einn og það kom yfir mig mikil ró og mér fannst þetta vera mjög merkilegt. Ég lét steininn falla og það var tilfinningalegt. Mér fannst þetta vera mjög áhrifamikil stund.“
Þögn.
„Og ég var kannski að ganga svona til þess að finna mig.“ Og fann Ólafur sig á Jakobsveginum?
„Já, ég upplifði það. Ég hef aðra sýn á mig en áður. Ég á mjög róstusamt líf,“ segir hann og kímir. „Ég hef gert mikið í lífinu mínu og mér fannst vera ágætt að hugsa um það án þess að vera að dæma mig en að taka ábyrgð á því sem ég hef verið að gera. Svo hef ég gert fullt af góðum hlutum. Ég gekk þessa leið kannski til að kynnast mér.“
Krefjandi
Ólafi var farið að vera illt í tánum. Fótunum. „Ég var búinn að fara í apótek og búinn að fá þar eitthvað til að setja á tærnar; einhverja hólka. Og ég var búinn að plástra mig alveg. Það var bara plástur út í gegn með tærnar. Síðasta daginn sem ég gekk ætlaði ég að ganga um 30 kílómetra. Ég fór á veitingastað þegar ég var búinn að ganga um átta kílómetra til að fá mér te og brauð og fór úr skónum sem er ágætt þegar maður stoppar. Ég ætlaði ekki að komast í skóna aftur áður en ég hélt af stað. Ég var með parkodín með mér og át parkodín reglulega á meðan ég gekk sem voru rúmlega 20 kílómetrar. Ég hugsaði með mér að ég yrði að láta lækni skoða þetta. Ég tók leigubíl og fór í þorp þar sem ég vissi að væri læknir og skar hann í tærnar og saumaði svo. Hann sagði að þetta liti illa út og að ég mætti ekki ganga næstu þrjá til fimm dagana. Ég ákvað þá að fresta þessu og fara heim. Ég var kominn með verk í fótinn.“
Ólafur hafði gengið tæpa 400 kílómetra á 13 dögum. Til að klára Jakobsveginn átti hann eftir að ganga rúmlega 300 kílómetra. Og það gerði hann í vor. 11 dagar. 325 kílómetrar. Meðalvegalengdin um 30 kílómetrar á dag.
„Ég fann það á seinni helmingnum að mér leið ágætlega með að ganga um 30 kílómetra á dag. Ég lenti reyndar í því að labba 38 kílómetra síðasta daginn.“
Hvernig var ferðin í vor? Hvað upplifði Ólafur?
„Ég upplifði fyrst og fremst það að ég vissi hvað ég var að gera. Og ég var miklu öruggari með mig. Ég hitti svo mikið af skemmtilegu fólki; ég gekk aldrei með því nema kannski stuttan spöl. En fyrst og fremst var fólkið sem ég hitti skemmtilegt og gott. Og það fannst mér standa upp úr.“
Svo nálgaðist Ólafur „markið“ í þessari göngu. Santiago de Compostela. „Ég var búinn að hugsa með mér hvernig þetta yrði þegar ég kæmi þangað. Það var tilfinningaríkt. Allt í einu var ég kominn á endastað og stóð allt í einu fyrir framan þessa stóru og miklu dómkirkju innan um fullt af fólki. Það var önnur stund sem ég varð tilfinninganæmur. Ég fann alveg að það komu tár. Mér fannst þetta vera mjög merkileg stund.“
Jú, Jakobsvegurinn var að baki. Tæplega 800 kílómetrar í tveimur lotum. Hækkunin? Um 13 kílómetrar samanlagt.
Ég er bara allt í lagi.
Hvað hefur það gefið Ólafi að hafa gengið Jakobsveginn?
„Það var mjög krefjandi að vera einn með sjálfum sér. Að geta þolað mig í göngu í tæpan mánuð í allt. Að vera með mér og vera sáttur við mig; það sem ég fékk mest út úr þessu er að ég er bara ágætur. Ég er bara allt í lagi. Mér finnst það vera mikils virði að vera bara allt í lagi. Það sem ég fékk mest út úr þessu er að ég er sáttur með mig.
Þessi ganga hefur að einhverju leyti breytt mér. Ég upplifi það.“
Þunglyndið
Ólafur talaði um róstusamt líf. Stundum erfitt. Það má líka þessu við göngu. Fjallgöngu. Blíðviðri og veðurofsa.
Hann var unglingur þegar hann fór að finna fyrir þunglyndiseinkennum.
„Allt í einu var ég undir sæng, lokaði mig af og vildi ekki tala við neinn og skildi ekki af hverju þetta var svona. Svo rjátlaðist þetta af og ég fór að koma mér af stað en svo kom þetta aftur. Ég vissi aldrei af hverju. Þetta var svona í mörg ár.
Svo uppgötvaði ég það að ég gat drukkið mig í gegnum þetta. Það var ágætt; ég gat farið á einhvern stað og setið einn úti í horni og drukkið mig í gegnum þetta. Ég vissi að þetta var ekki eðlilegt. Eitt af einkennum mínum var að ég vildi ekki tala við fólk og svaraði ekki símanum.“
Það kom að því að Ólafi var bent á að fara til geðlæknis sem sagði að hann þyrfti að hreyfa sig og vera innan um fólk. Það gerði Ólafur og það kom að því að hann áttaði sig á því að
þetta væri sjúkdómur. Þunglyndi. „Geðlæknirinn sagði að ég ætti að hætta að gera þetta að leyndarmáli og ég hef bara talað um þetta síðan þá.“
Ég lagast ekki á einum degi.
Göngur hjálpa mikið en það er löngu búið að sanna að göngur eru góðar fyrir líkama og sál.
„Þegar ég er í svona kasti og er í miklu svartnætti þá hefur það hjálpað mér að fara í skóna mína og fara út. Og svo bara geng ég. Og ég veit að göngur hafa áhrif á alls konar starfsemi í líkamanum. Ég er þá bara að ganga til þess að fá efni inn í líkamann; bara til að heilinn í mér róist og ég finn það alveg þegar ég er að komast upp úr þessu hvað hreyfingin gerir mér gott. Ég lagast ekki á einum degi. Mér finnst oft vera erfiðast að fara í skóna og fara út. Þess vegna er ég svo heppinn að ég er stundum með Kasper, vin minn, með mér og þá hjálpar hann mér,“ segir Ólafur en Kaspser er labradorhundur dóttur hans og tengdasonar. „Göngur hafa líka áhrif á hjartsláttinn, svefninn og mataræðið. Þær hafa áhrif á allt.“
Ólafur segir að þegar hann finnur fyrir þunglyndiseinkennum og er í þessu svartnætti þá hafi hann litla trú á að hann geti gert þetta; geti farið út að ganga. „Maður liggur bara undir sænginni og það er ekkert fram undan. Það er ekkert að gerast. Maður horfir á sjónvarpið og vill ekki hitta fólk. Og vill ekki svara í símann. Og fyrsta hugsunin er ekki að fara út og hreyfa sig. Ég er hins vegar búinn að vera svo lengi með þennan sjúkdóm að ég er búinn að læra inn á hann og það er tvennt sem ég þarf að gera. Það er annars vegar að segja öllum þeim sem eru nálægt mér að nú líði mér illa og hins vegar að koma sér út. Þá kemur þetta dópamín í líkamann.
Það er viðurkennt af öllum að hreyfing er það sem skiptir höfuðmáli. Aðalmáli.“
Laukurinn og brennivínið
Bakkus. Ólafur sagðist hafa uppgötvað að hann gæti drukkið sig í gegnum þunglyndiseinkenni. Þessa vanlíðan.
„Ég drakk í 27 ár. Ég var stjórnsamur. Árásargjarn. Ég drakk mjög illa og fór illa með fólk. Ég gat verið vondur við fólk undir áhrifum. Þegar maður er virkur alkóhólisti þá hefur það áhrif á líf manns þó maður sé ekki að drekka.“
Svo kom að því að hann fór í meðferð.
Þess vegna gat ég hætt að drekka.
„Það var sagt að ég væri með sjúkdóm. Ég er með ofnæmi fyrir lauk og ef ég borða lauk þá verð ég veikur; þá fer ég annaðhvort í kóma eða æli. Mér líður ekki vel. Og það hefur ekkert vafist fyrir mér að borða ekki lauk. Og ég gat tengt það saman við að ég verð veikur þegar ég drekk áfengi. Og ég gat gert mér grein fyrir að ég væri veikur. Þess vegna gat ég hætt að drekka. Það að hætta að drekka hjálpaði mér að halda lífi mínu áfram.“
Ólafur hefur ekki drukkið í 31 ár.
„Það gjörbreytti lífi mínu að hætta að drekka brennivín. Og það breytti líka lífi svo margra annarra. Þeirra sem eru í kringum mig. Það hefur hjálpað mörgum að lifa kannski betra lífi.“
Níu brotin rifbein
Lífsgangan hefur verið svolítið þyrnum stráð en Ólafur hefur bókstaflega gengið á fjöll í mörg ár. Hann segist þó ekki hafa byrjað að ganga af neinu viti fyrr en árið 2012. Ári áður
hafði hann gengið upp á Hvannadalshnjúk. Hann fór svo nokkrum árum síðar að vinna sem leiðsögumaður hjá Ferðafélagi Íslands og hætti því í fyrra.
Ólafur gerði tilraun til að fara upp á Mont Blanc. „Ég náði ekki nema upp í um 4400 metra, fékk hæðarveiki.“ Og hann hefur gengið upp í grunnbúðir Everest.
Ég má bara þakka fyrir að hafa ekki drepið mig.
Hann átti sér draum. Stóran draum. Að ganga upp á Everest. Fara alla leið. Þess vegna fór hann fyrir örfáum árum síðan á ísklifurnámskeið. Hann var í línu á jökli og datt niður um fjóra til fimm metra og brotnuðu níu rifbein.
„Ég má bara þakka fyrir að hafa ekki drepið mig. Ég datt beint á bakið.“
Það tók um hálft ár að jafna sig og fann Ólafur fyrir þunglyndiseinkennum á þeim tíma. Lagðist undir sæng. Teppi.
„Ég var með góðan stuðning af fjölskyldunni; stelpurnar mínar pössuðu svakalega vel upp á mig. Það tók tíma að komast í gegnum þetta andlega. “
Og Ólafur komst í gegnum þetta. Og hann heldur áfram að ganga.
„Ég mun halda áfram að gera eitthvað. Ég á bara eftir að finna út hvað það er. Og hvernig ég geri það. Það verður kannski að ganga Esjuna 30 sinnum í mánuði. Það má segja að ég sé dellukall; ég hef gaman af að setja mér markmið svo sem að ganga á Helgafellið alla daga í nóvember.“ Og það gerði hann. „Hreyfa mig að minnsta kosti 30 mínútur á hverjum degi. Ég hef gengið 3.000 kílómetra á einu ári. Það er gott og gaman að hafa markmið.“