Einmanaleiki hefur vaxið umtalsvert í heiminum á undanförnum árum og nú er svo komið að bæði Bretar og Japanir hafa skipað í ráðherraembætti einmanaleikans og trú mín er að fleiri þjóðir muni fylgja í kjölfarið.
Konur og eldri borgarar í mestri hættu
Umræðan hér á landi hefur nánast eingöngu snúið að einmanaleika barna og unglinga, en þar hafa tölur sýnt að á tímum Covid fór talan heldur niður á við hjá þeim aldurshópi. Aðrir hópar hafa hinsvegar fengið litla athygli þegar rætt er um málefnið, en erlendis hafa tölur sýnt að það eru konur og eldri borgarar sem þjást hvað mest af einmanaleikanum. Hér á landi er talið að um 17-23% Íslendinga eldri en 67 ára, upplifi sig oft eða stundum einmana samkvæmt síðustu könnunum sem ég fann.
Líklega höfum við flest fundið fyrir þessari tilfinningu á einhverjum tíma og vitum hversu sár sú tilfinning er, en það að upplifa þá tilfinningu dags daglega árið um kring er erfitt að ímynda sér hvernig er.
Samkvæmt alþjóðlegri könnun Cigna tryggingafélagsins árið 2020, greindu næstum 61% fullorðinna um allan heim að þeir væru einmana að minnsta kosti stundum. Í Bandaríkjunum kom í ljós í könnun sem gerð var af Harris Poll árið 2018 að 54% svarenda upplifðu sig einmana en árið 1991 var prósentutalan 20%.
Samkvæmt tölum sem treetop.com birti telja 47% Bandaríkjamanna sig ekki eiga innihaldsrík sambönd og 57% þeirra segjast borða máltíðir sínar einir jafnvel þó að þeir búi með örðum ! Það er einnig sláandi að 58% segja að þeim finnist eins og enginn þekki þau raunverulega.
Samkvæmt rannsókn AARP Foundation eru eldri fullorðnir líklegri til að upplifa langvarandi einmanaleika en nokkur annar aldurshópur og líklegt er að þeir sem búa einir eða hafa misst maka og eða heilsu finni meira fyrir einmannaleika en þeir sem eiga maka eða eru heilsuhraustir. Rannsókn sem birt var í Journal of Aging and Health kom í ljós að einmanaleiki var mestur meðal ungra fullorðinna (á aldrinum 18-24) og eldri fullorðinna (65 ára og eldri).
Konur eru einnig líklegri en karlar til að segja að frá einmannaleika sínum eða einangrun samkvæmt rannsókn sem birt var í Journal of Women’s Health. Sú rannsókn leiddi í ljós að fráskildar konur eða ekkjur væru í enn meiri hættu á að upplifa einmanaleika en þær sem í sambúð voru, sem sýnir glöggt að samfélagið er ekki að virka sem heild sem heldur vel utan um þegna sína í streituumhverfi dagsins í dag þar sem fáir hafa tíma fyrir annað en það sem þeir þurfa nauðsynlega að sinna.
Heilsan í húfi
Einmannaleiki er ekki einungis hugtak eða tilfinning heldur hefur hann heilsufarslegar afleiðingar og getur haft mikil áhrif á geðheilsuna og einnig leitt til margvíslegra neikvæðra afleiðinga. Rannsóknir hafa sýnt að fólk sem upplifir langvarandi einmanaleika er í aukinni hættu á því að fá þunglyndi, kvíða og aðrar geðraskanir ásamt því að svefngæði virðast versna við einmannaleikann. Safngreining sem birt var í Perspectives on Psychological Science leiddi í ljós að einmanaleiki tengdist 26% aukningu á líkum á dánartíðni og hefur hann einnig verið tengdur aukinni hættu á að fá hjarta- og æðasjúkdóma og vitræna hnignun auk þunglyndisins og kvíðans.
Reyndar leiddi rannsókn ein í ljós að einmana einstaklingar voru tvöfalt líklegri til að fá þunglyndi en þeir sem ekki töldu sig vera einmana, sláandi tala svo ekki sé meira sagt.
Félagsleg einangrun, sem vísar til skorts á félagslegum tengslum eða þátttöku, er nátengd einmanaleika. Rannsóknir benda til þess að um það bil 25% fullorðinna í Bandaríkjunum séu félagslega einangraðir og það á líklega við í fleiri löndum heimsins.
Samband tækninotkunar og einmanaleika er áhugavert efni í rannsóknum og rannsókn sem birt var í American Journal of Preventive Medicine leiddi í ljós að ungt fullorðið fólk sem eyddi meiri tíma á samfélagsmiðlum var líklegra til að finna fyrir félagslegri einangrun.
Sumir vilja meina að það sé álíka hættulegt heilsunni að vera einmanna eins og það að reykja 15 sígarettur á dag, og enn aðrir vilja meina að þeir sem einmanna eru neyti mun meira alkahóls en þeir sem hamingjusamir eru með líf sitt og sambönd.
Streitan er fylgifiskur
Einmanaleiki er einnig tengdur auknu streitustigi og minni þrautseigju. Það er líklegt að það sé vegna þess að félagslegur stuðningur gegnir afar mikilvægu hlutverki í því að aðstoða einstaklinga við að takast á við streitu og mótlæti, ásamt því að sá sem finnur ekki tilgang fyrir líf sitt í samfélaginu einangrar sig og á oft á tíðum og á erfitt með að takast á við áskoranir daglegs lífs. Sjálfsmatið fer niður á við og sjálfstraustið hverfur með tilheyrandi afleiðingum þess á lífsgæði einstaklingsins.
Við viljum tilheyra hjörðinni
Við erum hjarðdýr og þurfum á hjörðinni að halda, og við þurfum að finna að við tilheyrum, séum elskuð og að við höfum hlutverk eða tilgang innan hjarðarinnar samkvæmt því sem Dr. Bréne Brown félagsvísindakona segir að rannsóknir hennar sýni. Og kannski sannaðist sú tilgáta hennar þegar litið er á tölur héðan frá íslandi frá Covid tímabilinu. Tímabil þar sem fjölskyldur voru meira saman en venjulega og foreldrar unnu mikið heiman frá sér og skólar lokuðu en þrátt fyrir það, eða jafnvel vegna þessa sýndu tölur að einmannaleiki ungmenna varð minni á þeim tímum.
Við getum breytt stöðunni
Það er þó lítil ástæða til annars en að ætla að staðan á einmanaleikanum sé svipuð eða eins hér á okkar ylhýra eins og í heiminum í kringum okkur, en það er hinsvegar svo margt sem við höfum tækifæri á að breyta og gera öðruvísi þar sem samfélag okkar telst frekar lítið í samanburði við aðrar þjóðir og auðveldara að koma á nýjum siðum og breyttri þjóðfélagsgerð.
En hvernig getur samfélagið tekist á við þetta tiltölulega nýtilkomna ástand?
Til að takast á við vandamálið sem felst í einmanaleika þarf fjölþætta nálgun sem tekur til einstaklinga, samfélaga og samfélagsins í heild.
1.Efla og forgangsraða félagslegum tengslum: Samfélagið getur hvatt til og auðveldað fólki tækifæri til að tengjast öðrum, bæði á netinu og utan nets. Þetta getur falið í sér samfélagsviðburði, klúbba, vinnustofur og samtök sem leiða fólk saman út frá sameiginlegum áhugamálum eða áhugamálum.
2. Hlúa að samfélagi án aðgreiningar: Samfélagið getur unnið að því að skapa umhverfi sem er án aðgreiningar og opið öllum einstaklingum, óháð bakgrunni, aldri eða aðstæðum. Þessu er hægt að ná með því að efla fjölbreytileika, hvetja til samkenndar og skilnings ásamt því að berjast gegn hvers kyns mismunun eða félagslegri útskúfun.
3. Veita geðheilbrigðisstuðning og úrræði: Samfélagið ætti að fjárfesta í geðheilbrigðisþjónustu og úrræðum sem gera einstaklingum kleift að leita sér aðstoðar vegna einmanaleikatilfinningar sinnar. Þetta getur falið í sér aukið aðgengi að ráðgjöf, meðferð og stuðningshópum, auk þess að vekja athygli á geðheilbrigðismálum og draga úr fordómum í tengslum við það að leita sér hjálpar.
4. Stuðla að virkum og heilbrigðum lífsstíl: Að hvetja til hreyfingar og heilbrigðra lífshátta getur gegnt mikilvægu hlutverki í að draga úr einmanaleika. Samfélagið getur veitt tækifæri til hreyfingar, íþrótta og útivistar, sem stuðlar ekki aðeins að félagslegum samskiptum heldur bætir almenna vellíðan.
5. Bæta almenningssamgöngur og innviði: Með því að efla samgöngukerfi og opinbera innviði getur það auðveldað einstaklingum aðgang að félagsviðburðum, félagsmiðstöðvum og öðrum samkomustöðum. Þetta dregur úr hindrunum fyrir félagslegri þátttöku og stuðlar að tengingu innan samfélaga.
6. Hvetja til sjálfboðaliðastarfs og borgaralegrar þátttöku: Samfélagið getur stuðlað að sjálfboðaliðastarfi og borgaralegri þátttöku sem leið til að tengjast öðrum og til að hafa jákvæð áhrif í samfélaginu. Þetta getur falist í því að efla samfélagsþjónustuáætlanir, hvetja til þátttöku í staðbundnum verkefnum og skapa vettvang fyrir fólk til að deila færni sinni og leggja sitt af mörkum til samfélagsins.
7. Auka menntun og meðvitund: Menntun gegnir mikilvægu hlutverki í baráttunni gegn einmanaleika með því að efla félagsfærni og tilfinningagreind. Samfélagið getur sett félagslega og tilfinningalega námsáætlanir í forgang menntastofnana og stuðlað að vitundarherferðum sem undirstrika mikilvægi félagslegra tengsla og áhrif einmanaleika á andlega og líkamlega heilsu einstaklinga.
8. Nýta tæknina: Samfélagið getur kannað möguleika tækninnar til að brúa bil í samskiptum og efla þroskandi tengsl. Þetta getur falið í sér að þróa og styðja við vettvang, öpp eða vefsíður sem eru sérstaklega hönnuð til að tengja saman einstaklinga sem gætu verið að upplifa einmanaleika.
9. Styðja kynslóðastarfsemi: Að hvetja til samskipta milli mismunandi aldurshópa getur verið gagnleg til að draga úr einmanaleika. Samfélagið gæti skapað tækifæri fyrir eldri fullorðna og yngri einstaklinga svo að þeir geti tekið þátt í athöfnum saman, svo sem leiðbeinendaprógrömmum, kynslóðanámsverkefnum eða sameiginlegum samfélagsrýmum.
10. Hvetja til samkenndar og góðvildar: Að efla samkennd og góðvild í samfélaginu getur hjálpað einstaklingum að finna fyrir meiri stuðningi og umhyggju. Að hvetja til góðvildar, efla tilfinninguna fyrir samfélaginu sem heild og að ögra samfélagslegum viðmiðum sem viðhalda einangrun getur allt stuðlað að því að draga úr einmanaleika á samfélagsins.
Hamingjudagar
Hamingjudagar í Hafnarfirði eru ný afstaðnir og eru þeir til marks um það að við höfum tækifæri á því að breyta samfélaginu með framtaki bæjarfélaga, fyrirtækja, stofnana og einstaklinga.
Dagskráin var kannski ekki stór og mikil að þessu sinni en hún fól í sér samveru bæjarbúa við ýmis tækifæri.
Á Hamingjudögum Hafnarfjarðar var að þessu sinni boðið upp á sjósund, gongstund, fyrirlestra um hamingjuna og göngu hjá Hvaleyrarvatni. Trú mín er að Hamingjudagarnir muni verða fastur punktur í Bæjarlífinu og eflast til muna á næstu árum.
Við sem einstaklingar getum einnig skapað hamingjustundir fyrir hvert annað. Margt smátt gerir eitt stórt er máltæki sem við eigum og við getum tileinkað okkur það með því að huga að þeim sem við vitum að eru einir eða einmanna.
Höfum áhrif í samfélagi okkar
Við getum bætt við diski við matarborðið, kíkt í kaffi, boðið með í verslunarleiðangra og fært litlar gjafir í allskonar formi. Hrós og það að sýna lífi og tilveru annarra áhuga kveikir líf í augum þeirra sem það þiggur og við ættum að hafa þá reglu að leiðarljósi að láta aldrei neinn fara frá okkur án þess að honum líði vel og jafnvel betur með sjálfan sig og líf sitt.
Svo gerum það sem er á okkar valdi til að létta líf þeirra sem við vitum að eru einir og tökum okkur Bláu svæði heimsins til fyrirmyndar, því þar er enginn látinn borða einn.
Góðar stundir og kærleikur til ykkar lesendur góðir
Linda Baldvinsdóttir