Árni og áfengið: „Að mínu mati þarf ríkissaksóknari að taka þetta mál fyrir – Salan er ólögleg“

Árni Guðmundsson, formaður Foreldrasamtaka gegn áfengisauglýsingum, skrifar grein vegna netsölu á áfengi hér á landi.

Hefst svona:

„Í dag 16. júní 2024 eru nákvæmlega fjögur ár síðan ÁTVR kærði ólöglega netsölu til lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu. Netsölu sem er ólögleg því hún selur áfengi í smásölu af lager á Íslandi til neytenda. Lögreglan hefur ekki klárað þetta samfélagslega mikilvæga mál á fjórum árum. Til hamingju með daginn!“

Árni bætir því við að þessi staða sé „auðvitað með ólíkindum. Engar skýringar hafa verið gefnar. Þann 20. nóvember 2023 skrifaði ég opinbert bréf, ákall, sem birtist á visir.is, til Höllu Bergþóru Björnsdóttur, lögreglustjóra höfuðborgarsvæðisins, þar sem ólöglegri netsölu var lýst og óskað svara við því af hverju lögreglan hefði ekki brugðist við kærumálinu. Þar sagði m.a. „Við sem þetta land byggjum verðum að geta treyst því lögreglan sinni sínu hlutverki. Við almenningur verðum að geta treyst því að lögreglan og ákæruvaldið sýni frumkvæði í máli eins og þessu sem varðar fyrst og fremst velferð almennings. Sá sem þetta ritar trúir því ekki að viðhorf dómsmálaráðherra, fyrr og nú, hafi þessi stórkostlega lamandi áhrif á embættið. Þó svo að síðustu dómsmálaráðherrar hafi viljað breyta lögunum þá er ekki slíku að skipta. Salan er ólögleg. Óskhyggja dómsmálaráðherra breytir ekki þeirri staðreynd.“

Ekkert svar hefur borist frá Höllu.“

Hann færir í tal að „fyrir utan ákallið til lögreglu höfuðborgarsvæðisins, þá hef ég einnig sent ákall til ríkissaksóknara dagsett 10. mars 2024. Í því er fjallað um þá alvarlegu og óboðlegu stöðu sem upp er komin þar sem lögreglan á höfuðborgarsvæðinu, sem er eftirlitsaðili í málinu, hefur ekki klárað málið í á fjórða ár. Á meðan spretta æ fleiri slíkar vefsölur upp og telja að allt sé í lagi. Hagkaup ætlar að ryðjast næst inn á völlinn og það nú í júní. Í bréfinu segir: „Að mínu mati þarf ríkissaksóknari að taka þetta mál fyrir. Það getur ekki talist í lagi að lögreglan klári ekki kæru frá ríkisstofnun í upp undir fjögur ár. Eðlilegast hefði verið að stoppa þessi ólöglegu fyrirtæki strax og kært var. Hér með er því formlega erindi komið á framfæri að ríkissaksóknari kanni ofangreint mál. Svar óskast.“

Ekkert hefur heyrst frá ríkissaksóknara.“

Árni segir að þá „hefur breiðfylking forvarnarsamtaka, sem ég tilheyri, sent bæði dómsmálaráðherra og fjármála- og efnahagsráðherra samhljóma bréf 27. mars sl. þar sem þeir voru krafðir skriflegra skýringa á athafnaleysi ráðherra á málefnasviði sínu. Í bréfinu sagði m.a. “Samkvæmt lögum um Stjórnarráð Íslands nr. 115/2011 bera ráðherrar ábyrgð á málefnasviðum sínum. Ráðherrar bera athafnaskyldu gagnvart því að farið sé að lögum á málefnasviðum sem undir þá heyra. Þeim ber með öðrum orðum lagaleg skylda til viðbragða ef lögum er ekki framfylgt. Málið er mikilvægt fyrir hagsmuni alls almennings að okkar mati. Við bendum því einnig á lög um ráðherraábyrgð nr. 4/1963. Þar segir að krefja megi ráðherra ábyrgðar fyrir sérhver störf eða vanrækt starfa, er hann hafi orðið sekur um, ef málið er svo vaxið, að hann hafi annaðhvort af ásetningi eða stórkostlegu hirðuleysi farið í bága við stjórnarskrá lýðveldisins eða önnur landslög.”

Nú hefur glænýr fjármála- og efnahagsráðherra loks brugðist við, m.a. sökum öflugs bréfs heilbrigðisráðherra um lýðheilsuþátt einkasölu ríkisins á áfengi, og bent lögreglu höfuðborgarsvæðisins á stöðuna bréflega. Viðbrögð hans eru algerlega eðlileg, réttmæt og góð.“

Árni bendir á að í „4.mgr. 4. gr. áfengislaga segir: „Lögregla, tollgæsla og skattyfirvöld annast eftirlit með þeim sem hafa leyfi til atvinnustarfsemi samkvæmt lögum þessum“.

Lögregla er eftirlitsstjórnvald með leyfishöfum. Það er eðlilegt að ráðuneytið, sem fer með yfirstjórn ÁTVR, beini erindi til lögreglu sem eftirlitsstjórnvalds.“

Eftirlitshlutverkið gæti leitt til áminningar eða afturköllunar leyfis ef slíkt er fyrir hendi. Fjármála- og efnahagsráðherra segir í fréttum að hann telji það at­hafna­leysi af sinni hálfu að aðhaf­ast ekk­ert í mál­efn­um net­versl­ana með áfengi. Rétt hjá ráðherranum! Það er athafnaleysi og ábyrgðarleysi að aðhafast ekkert. Ráðherrar bera nefnilega ábyrgð á málefnasviði sínu. Ætlar dómsmálaráðherra ekki að bera ábyrgð líka? Þeir sem selja og afhenda áfengi í smásölu, sem ólöglega netsalan svo sannarlega er, þurfa leyfi sýslumanna til þess. Hefur dómsmálaráðherra spurnir af því hvort netsalarnir hafi slík leyfi?“

Dómsmálaráðherra segir í fréttaviðtali þann 12. júní sl. á visir.is, þar sem hún setti ofan í við fjármála- og efnahagsráðherra vegna bréfasendingar hans til lögreglu, að hún vilji breyta lögum varðandi áfengisverslun á Íslandi. Það hefur flestum verið ljóst lengi sbr. skriflegt svar hennar til Alþingis á síðasta ári en þar segir: „Dómsmálaráðherrar síðustu ára hafa unnið að frumvörpum til breytinga á áfengislögum sem m.a. hefur verið ætlað að lögfesta heimild til reksturs innlendra vefverslana með áfengi í smásölu til neytenda.“

Slík lagabreyting myndi fella ÁTVR og það vilja forvarnarsamtök og lýðheilsuþenkjandi fólk ekki. Í sama viðtali segir hún að hún skiptir sér ekki af því að lögreglan rannsaki ekki eitthvað og að ef íbúar landsins séu ekki sáttir geti þeir lagt fram kæru.“

Árni bendir á að það hann „gert, líklega einn allra landsmanna enn sem komið er. Ég kærði sjálfan mig til lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu þann 21. desember sl. fyrir að hafa keypt áfengi hjá ólöglegri áfengisnetsölu. Ég hef tvívegis síðan sent lögreglunni fyrirspurn, nú síðast 30. apríl sl., um málið og spurt hvar það sé statt. Ég á rétt á svörum við slíkri fyrirspurn samkvæmt stjórnsýslulögum. Hef ég fengið svar? Nei, ekki enn. Ætli ég verði ekki að bíða í a.m.k. fjögur ár eftir viðbrögðum og niðurstöðu í mínu máli eins og ÁTVR? En ágætu ósáttu íbúar, sem styðjið lýðheilsu framar markaðsvæðingu á áfengi. Þið getið sem sagt lagt inn kæru segir dómsmálaráðherra. Kæru sem leiðir ekki til neins, a.m.k. ekki fyrstu fjögur árin? Til hamingju með daginn!“