Forsetabústaðurinn á Bessastöðum er heimili forseta, eiginkonu hans og barna þeirra ásamt tveimur starfsmönnum embættisins. Óhætt er að segja að sambúðin hefur verið erfið þar á bæ síðan einn íbúinn áreitti nágranna sína í starfsmannaferð embættisins til höfuðborgar Frakklands, Parísar.
Þetta kemur fram á stundin.is.
Undanfarna mánuði hafa tveir starfsmenn forsetaembættisins verið í veikindaleyfi sem má rekja til kynferðislegrar áreitni af hálfu samstarfsmanns þeirra og þriðji einstaklingurinn, sem er búsettur á Bessastöðum, hefur líka orðið fyrir áreitni af hálfu sama manns.
Eini maðurinn – sem tengist málinu – hefur verið að störfum nær óslitið á tímabilinu er gerandinn.
Sá maður hefur gengist við að hafa áreitt samstarfsmenn sína og nágranna. Hann vék þó aðeins tímabundið frá störfum sínum að skipan forseta Íslands; sem hélt því ranglega fram í yfirlýsingu í október árið 2019 að málið hefði verið leyst í sátt og samlyndi við þolendur.
Annar starfsmannanna taldi bestu lausnina að láta af störfum hjá forsetaembættinu og hinn einstaklingurinn hefur sagt við fólk í kringum sig að hann sé óviss hvort honum muni nokkurn tímann verða vært í starfi sínu hjá embættinu á meðan málið er enn óleyst. Sá býr ásamt fjölskyldu sinni á Bessastöðum – á móti gerandanum – en fjölskyldur þeirra eru tvær af þeim þremur sem búsettar eru á staðnum.
Þriðja fjölskyldan eru forsetahjónin Guðni Th. Jóhannesson forseti og Eliza Reid eiginkona hans og börn þeirra.
Óhætt er að segja að sambúðin hafi gengið brösuglega frá því að atvikið kom upp, en þolandinn hefur verið í veikindaleyfi síðustu tólf mánuði. Hann kom til baka úr leyfi um síðustu mánaðamót, þegar nýr forsetaritari hafði tekið formlega við af Örnólfi Thorssyni, sem gegnt hafði embættinu í sextán ár.
Þau voru fjögur atvikin sem tilkynnt voru af starfsmönnunum tveimur og áttu sér stað á tveggja ára tímabil.
Fyrsta atvikið gerðist í veislu á Bessastöðum sem haldin var í tilefni starfsloka bílstjóra forsetans fyrir þremur árum. Atvikinu er lýst þannig að maðurinn hafi komið að samstarfsmanni sínum og gripið í klofið á honum; haldið utan um kynfæri hans. Þolandinn brást eðlilega mjög illa við þessu en uppskar einungis hæðni af hálfu gerandans.
Þetta alvarlega atvik hafði þó ekki nein eftirmál önnur en óþægindi í samskiptum á milli samstarfsmannanna tveggja, en ári síðar fóru starfsmenn embættisins í námsferð til Parísar; í september árið 2019; meðal annars til að heimsækja Élysée-höllina þar í borg.
Ferðast var um borgina með lestum og leigubílum og í einni slíkri ferð greip gerandinn upp undir samstarfsmann sinn og hélt utan um kynfæri hans, alveg eins og í starfsmannagleðinni ári áður.
Í þessari ferð snæddi hópurinn saman kvöldverði þar sem áfengi var haft um hönd og í einum slíkum kvöldverði áreitti starfsmaður embættisins samstarfskonu sína kynferðislega; viðhafði óviðeigandi orðræðu um líkamsvöxt konunnar; Þetta gerði hann fyrir framan annað starfsfólk embættisins.
Sama kvöld og maðurinn áreitti samstarfskonu sína og greip upp undir samstarfsmann sinn á lestarstöð – varð eiginkona þess síðarnefnda fyrir gerandanum; réðist maðurinn á konuna þar sem þau þrjú voru saman í lyftu á hótelinu sem hópurinn gisti á. Hann kleip í líkama hennar; rass og læri; með mikilli ákveðni. Konan marðist og eiginmaður hennar reif gerandann af henni og henti út úr lyftunni sem þá hafði stöðvast á hæðinni þar sem þau gistu öll.
Eftir að heim var komið úr þessari örlagaríku ferð höfðu nær allir starfsmenn embættisins heyrt frásagnir af atvikunum í ferðinni.
Konan sem hafði orðið fyrir kynferðisáreitni í kvöldverðarboði hópsins, tilkynnti atvikið til Örnólfs Thorssonar sem þá var enn forsetaritari – í sömu viku og ferðinni lauk. Síðan tilkynnti maðurinn atvikið er varðaði sig sjálfan og eiginkonu sína til Örnólfs.
Margt bendir til þess að Örnólfur hafi haldið þessum upplýsingum frá forsetahjónunum og nefnt við starfsfólk embættisins að ekki hafi staðið til að upplýsa forsetann um ásakanirnar. Guðni forseti var þó ekki löngu síðar upplýstur um málið; hann kallaði málsaðila á fundi; einn í einu.
Svo virðist sem Guðni hafi beðið þolendur málsins að taka afstöðu til þess hvernig þau vildu að hann myndi tækla málið; hvort það væri þeirra ósk að gerandanum yrði rekinn.
Eftir heimkomuna frá París varð andrúmsloftið hjá starfsfólki embættisins afar erfitt enda höfðu viðbrögð forsetaritara við málinu valdið þeim afar miklum vonbrigðum.
Í kjölfarið fór annar starfsmannanna sem fyrir áreitnu varð í veikindaleyfi eftir að hafa fundið fyrir vanlíðan í starfi sínu; hinn starfsmaðurinn fór einnig í veikindaleyfi en þriðji þolandinn í málinu – eiginkona síðarnefnda starfsmannsins – hefur ekki farið í leyfi frá störfum; enda ekki starfsmaður.
Hitt ber að nefna að návist hennar við gerandann í málinu er mikil en ástæðan fyrir því er sú að hún er búsett ásamt manni sínum á Bessastöðum – ekki nema í innan við áttatíu metra fjarlægð frá húsi gerandans. Hefur þessi mikla nálægð eðlilega valdið henni og manni hennar mikilli vanlíðan.
Guðni forseti sá sig knúinn til að senda frá sér yfirlýsingu þar sem sagði að embættið hefði gripið „til viðeigandi aðgerða, meðal annars með hliðsjón af stefnu og áætlun Stjórnarráðsins gegn einelti, kynferðislegri áreitni, kynbundinni áreitni, ofbeldi og annarri ótilhlýðilegri háttsemi. Um leið og ég varð áskynja um það ólíðandi athæfi sem viðhaft var aflaði ég mér allra mögulegra upplýsinga, meðal annars með viðtölum við alla þá sem málið varðaði. Starfsmaðurinn fór í leyfi og forsetaritari veitti honum skriflega áminningu. Auk þess var starfsmanninum gert ljóst að ekki yrði látið þar við sitja. Þeir aðilar sem brotið var gegn ‒ ágætt samstarfsfólk mitt ‒ hafa í öllu ferlinu verið upplýstir um stöðu og þróun mála og hafa fallist á þær ákvarðanir sem teknar hafa verið, án þess auðvitað að þurfa að bera að nokkru leyti ábyrgð á brotum sem þeir þurftu að þola. Formlegu ferli málsins er þannig lokið með samþykki allra þeirra aðila sem málið varðar og starfsmanni var heimilað að snúa aftur til starfa að uppfylltum tilteknum skilyrðum.“
Það sem helst hefur verið gagnrýnt varðandi yfirlýsingu Guðna er að ekki hafi neinar aðgerðir fylgt og gerandanum boðið að snúa aftur til starfa; hann hefur starfað síðan á meðan afleiðingar áreitni hans hafi átt mikinn þátt í að þolendurnir hafi ekki getað starfað við hlið hans.
Sif Gunnarsdóttir er núverandi forsetaritari og hefur látið hafa þetta eftir sér um málið: „Embætti forseta Íslands má ekki leggja á það mat opinberlega né ræða ólíkar ástæður þess að starfsfólk fer í veikindaleyfi eða lætur af störfum. Forsetaembættið leggur ríka áherslu á að vinna með vönduðum og ábyrgum hætti að mannauðsmálum með umbætur að leiðarljósi.“
Í yfirlýsingu forseta Íslands þann fjórða október árið 2019, sem lesa má á heimasíðu embættisins, er frá því greint að ferð starfsmanna embættis forseta Íslands til Frakklands í september 2019 hafi einn starfsmaður embættisins gerst sekur um óþolandi athæfi gagnvart tveimur í ferðahópnum; kynferðislega áreitni og annað háttalag sem aldrei verður fallist á að afsaka megi. Stuttu eftir heimkomuna fór starfsmaðurinn/gerandinn í tímabundið leyfi; var veitt skrifleg áminning og honum auk þess gert að leita sér aðstoðar – sem hann gerði og hafa engin slík mál komið upp síðan.
Forsetaembættið hefur ekki heimild til að leggja á málið mat opinberlega né ræða ólíkar ástæður fyrir því að starfsfólk fer í veikindaleyfi eða lætur af störfum. Embættið hefur einsett sér að leggja mikla áherslu á að vinna með vönduðum og ábyrgum hætti að mannauðsmálum þar sem umbætur séu hafðar að leiðarljósi.