Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra lagðist gegn nýju frumvarpi um mannanafnalög sem var fellt á Alþingi í nótt og sagði að „það sé ekki rétt að taka breytingar á mannanafnalögum úr samhengi við málstefnu.“
„Ég sé að þessi málflutningur fer mjög fyrir brjóstið á háttvirtum þingmönnum Viðreisnar. Þeir geta bara ekki haldið í sér á meðan ég fæ að nýta mínar tvær mínútur hér.“
Atkvæðaskýring forsætisráðherra fer fyrir brjóstið á fleirum en þeim, bæði íslenskufræðingum, borgarfulltrúa VG og þingmanni Samfylkingarinnar.
Eiríkur Rögnvaldsson íslenskufræðingur harmar að frumvarpið hafi verið fellt á Alþingi, en segir það hafa verið viðbúið þar sem VG lagðist gegn því. „Vissulega er það rétt að frumvarpið var ekki fullkomið þótt breytingartillögur minnihlutans bættu það verulega. Það kom mér hins vegar óþægilega á óvart að heyra forsætisráðherra í atkvæðaskýringu segja það grundvallaratriði að breytingar á mannanafnalögum verði ekki teknar úr samhengi við íslenska málstefnu.“
sér að mannanafnafrumvarpið var fellt á Alþingi í nótt. Það var auðvitað viðbúið fyrst VG lagðist gegn því. Vissulega er…
Posted by Eiríkur Rögnvaldsson on Fimmtudagur, 20. júní 2019
Líf Magneudóttir, borgarfulltrúi VG, segir í athugasemdum hjá Eiríki að hún hefði greitt með frumvarpinu ef hún hefði verið á þingi og Helga Vala Helgadóttir, þingkona Samfylkingarinnar, segir: „Ég bara trúði ekki mínum eigin eyrum í gærkvöldi þegar ég hlustaði á röksemdafærslur forsætisràðherra og fleiri stjórnarliða.“
Eiríkur er ósammála túlkun forsætisráðherra á frumvarpinu. „Í þessu felst sú túlkun að lög um mannanöfn varði fyrst og fremst íslenskt mál. Það er að mínu mati grundvallarmisskilningur. Þetta er fyrst og fremst mannréttindamál og sem slíkt engu léttvægara en önnur mikilvæg mannréttindamál sem hafa verið afgreidd undanfarið – undir forystu VG. Það hafa engin rök verið færð fyrir því að breytingar á mannanafnalögum komi íslenskunni illa.“
Eiríkur talar um að þetta þýði að ekki verði hægt að endurskoða mannanafnalög samkvæmt þessu í árslok 2021og því þurfi að bíða að lágmarki 3-4 ár eftir nýjum lögum.
„Á meðan sitjum við uppi með lög sem fela í sér skýr mannréttindabrot og megum búast við fjölda dómsmála sem ríkið mun væntanlega tapa eins og öllum málum út af lögunum hingað til – málum sem valda þeim sem í hlut eiga ómældri fyrirhöfn og hugarangri en ríkinu kostnaði.“
Eiríkur skrifaði grein á Hugrás árið 2016 þar sem hann útskýrir hvernig nafnréttur manna sé ríkur og hafi það verið staðfest í dómum frá Mannréttindadómstóli Evrópu, Héraðsdómi og með vísun í mannréttindadasáttmála Evrópa og stjórnarskrá Íslands. Þá sé rétt að athuga að sumt fólk sé hvorki fullkomlega karlkyns né kvenkyns né skilgreini sig þannig og því segir Eiríkur óeðlilegt að löggjafinn krefjist nafns sem opinberi kyn fólks. „Kyn og kynvitund ætti vitaskuld að falla í sama flokk – vera einkamál fólks, sem það ætti ekki að vera skyldugt til að opinbera með nafni sínu. Þetta er augljóst mannréttindamál og mjög nauðsynlegt að afnema þessi skil og leyfa kynhlutlaus nöfn.“
Eins sé misrétti þegar kemur að því að sumum sé heimilt að bera eftirnöfn en öðrum ekki, þrátt fyrir ákvæði stjórnarskrár um að allir „skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til […] ætternis […]“
Dæmi um nöfn sem mannanafnanefnd samþykkti ekki en dómstólar úrskurðuðu réttmæt eru kvenmannsnöfnin Blær, Alex og Zoe og Reykdal sem skírnarnafn.
Mynd / Aldís Pálsdóttir