Borgarstjórn Reykjavíkur ætlar að láta verða af því að flytja pálmatré til landsins og setja það upp sem útilistaverk í nýrri Vogabyggð. Tréð verður eitt, en upprunalega áttu þau að vera tvö talsins. Þessu greindi Morgunblaðið frá í gær.
Málið komst í hámæli á sínum tíma, eftir að þýski listamaðurinn Karin Sander bar sigur úr býtum í samkeppni um útilistaverk í Vogabyggð, en niðurstaða dómnefndar keppninnar var kynnt á Kjarvalsstöðum þann 29. janúar árið 2019.
Listaverkið er hannað með það í huga að tveimur pálmatrjám sé komið fyrir í stórum, turnlaga gróðurhúsum og frá þeim stafi ljósi og hlýju.
Þegar listaverkið var kynnt árið 2019 vakti það mikið umtal og ýmsir voru mótfallnir því að flytja pálmatré í aðstæður þar sem það myndi mögulega ekki lifa af – enda ljóst að íslenskt veðurfar og birtustig eru ekki kjöraðstæður fyrir hitabeltisplöntur.
Það var hins vegar útskýrt að inni í gróðurhúsaturnunum yrði hiti, ljós og raki í því magni sem trén þyrftu. Þá var farið að rökræða orkukostnað borgarinnar við að halda lífi í tveimur pálmatrjám, sem og verðið á gróðurhúsunum sjálfum. Kostnaðurinn við listaverkið átti að vera um 140 milljónir króna. Borgarráðsfulltrúar Sjálfstæðisflokksins settu sig upp á móti verkefninu og vildu að áformin yrðu endurskoðuð.
Árið 2020 var ákveðið að fram færi raunhæfismat á tillögunni. Nú liggur niðurstaða matsnefndar fyrir: hægt er að rækta pálmatré við þær aðstæður sem ríkja í Vogabyggð.
„Ljóst er þó að raunhæfismatið sem fylgdi tillögunni er of lágt, en uppfært kostnaðarmat er enn í skoðun og í samráði við höfund verksins er tillagan sú að vera með eitt tré á torginu í stað tveggja,“ segir Huld Ingimarsdóttir, skrifstofustjóri fjármála og hjá menningar- og ferðamálasviði Reykjavíkurborgar, í samtali við Morgunblaðið.
Því er reiknað með að kostnaður við listaverkið verði lægri en upphaflega var gert ráð fyrir.
Vigdís Hauksdóttir, borgarfulltrúi Miðflokksins og garðyrkjufræðingur, er á meðal þeirra sem gagnrýna áformin.
Árið 2020 sagði Vigdís að listaverkið væri algjört flopp og á pari við dönsku braggastráin og grjóthrúgurnar úti á Granda. Hún spurði hvers vegna dómnefndin hafi valið listaverk sem þyrfti að fara í raunhæfismat.
Eyþór Arnalds, borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins, sagði það ótækt að verja ætti tífaldri þeirri upphæð sem Reykjavíkurborg ver árlega til listaverkakaupa, í eitt verk.
Þess ber þó að geta að kostnaður við listaverkin mun vera borgaður til hálfs af borginni. Hinn helmingurinn verður greiddur af lóðareigendum.
Það eru ekki pálmatrén sjálf, sem nú er orðið aðeins eitt, sem bera svona háan verðmiða. Það er aðallega gróðurhúsið, glerkúpullinn og það sem honum fylgir, sem gerir listaverkið jafn dýrt og raun ber vitni.
Þess ber að geta að engir garðyrkjufræðingar voru í nefndinni sem valdi listaverkið á sínum tíma. Guðríður Helgadóttir garðyrkjufræðingur sagði stuttu eftir að listaverkið var kynnt að ýmis tormerki væru á ræktun hárra pálma af suðrænum uppruna í glerhólkum í Vogabyggð.
Hún sagði hávaxna pálma vera hitakæra og að það geti verið snúið að halda hita- og rakastigi réttu inni í svona litlu rými allt árið, við íslenskar veðuraðstæður.
„Þarna þyrfti að setja mikinn hita inn í tiltölulega lítið loftrými til að vega á móti vindáhrifum, kulda og frosti fyrir utan. Mikill hiti kallar jafnframt á að plönturnar hafi greiðan aðgang að vatni og við hátt rakastig myndast móða inni á glerinu og nauðsynlegt að bregðast við því.
Af myndum að dæma eru turnarnir líka það háir að það er spurning hvernig þeir standast veðurhaminn í Vogahverfinu. Svo þarf að huga að lýsingu fyrir plönturnar því mikið myrkur yfir háveturinn er ekki draumastaða fyrir plönturnar,“ sagði Guðríður í samtali við Morgunblaðið á sínum tíma.
Guðríður sagði að ef ráðist yrði í verkefnið yrði það flókið í framkvæmd og hún velti sömuleiðis fyrir sér kostnaðinum við umhirðuna og viðhaldið.
Nú virðist hins vegar búið að skera úr um að verkefnið sé raunhæft og þar með gefa því grænt ljós. Vogabyggð kemur því til með að skarta pálmatré í glerkúpli þegar fram líða stundir.