Föstudagur 15. nóvember, 2024
2.7 C
Reykjavik
Senda ábendingu
VefTv
Hlaðvörp

Reynsluboltar með nýtt lag

Hljómsveitin KUL sendi nýlega frá sér lagið Hot Times en það er annað lagið sem sveitin sendir frá sér og fylgir þannig eftir laginu Drop Your Head sem kom út seinni hluta 2018.

KUL er hljómsveit með mikla reynslu að baki en meðlimir hljómsveitarinnar hafa allir verið virkir í íslensku tónlistarlífi um árabil, en hljómsveitina skipa Heiðar Örn Kristjánsson (Botnleðja, The Viking Giant Show, Pollapönk), Helgi Rúnar Gunnarsson (Benny Crespo’s Gang, Elín Helena, Horrible Youth), Hálfdán Árnason (Himbrimi, Sign, Legend) og Skúli Gíslason (The Roulette, Different Turns). Hljómsveitin vinnur þessa dagana að plötu með upptökustjóranum Arnari Guðjónssyni (Leaves, Warmland). Hægt er að hlusta á Hot Times á öllum helstu streymisveitum og á Albumm.is.

Árásin í Noregi: Nafn mannsins sem lést

Annar mannanna sem var handtekinn í tengslum við skotárásina í Mehamn í Finmörku í Noregi er bróðir hins látna.

Lögregla var kölluð til á staðinn um klukkan 5.30 í fyrrinótt. Maðurinn sem varð fyrir skotinu var alvarlega slasaður þegar lögregla kom á vettvang. Endurlífgunartilraunir báru ekki árangur og var hann úrskurðaður látinn á staðnum, samkvæmt upplýsingum frá norsku lögreglunni.

Maðurinn sem lét lífið eftir skotárásina hét Gísli Þór Þórarinsson. Hann var fertugur.

Norska blaðið Verdens Gang (VG) segir að árásin hafi átt sér stað í heimahúsi en ekki kemur fram hver var húsráðandi. Voru tveir menn handteknir vegna málsins.

Maðurinn sem er talinn hafa skotið hinn látna birti játningu og afsökunarbeiðni á Facebook-síðu sinni skömmu eftir atvikið. Hann er 35 og var hálfbróðir hins látna.

Hinn, sem er grunaður um aðild að málinu, er 32 ára en hann neitar sök.

Mennirnir tveir koma til með að verða yfirheyrðir í dag. Báðir hafa stöðu grunaðs manns. Í Verdens Gang segir verjandi annars þeirra, Jens Bernhard Herstad að skjólstæðingur sinn neiti sök í málinu og segist ekki bera ábyrgð. Lögmaðurinn hyggst ræða við manninn í dag með aðstoð túlks.

Minn­ing­ar­at­höfn var haldin um Gísla Þór í Mehamn-kirkju í gær hjá séra Mariu Dale sókn­ar­presti. Eins og fram hefur komið í fjölmiðlum ríkir mikil sorg í Mehamn og eru íbúarnir í áfalli vegna málsins.

Fréttin hefur verið uppfærð.

Færsla á Facebook frá öðrum hinna grunuðu lýsir skotárásinni sem óviljaverki

|
|

Annar mannanna sem handtekinn var í kjölfar skotárásar, í Mehamn í Finnmörku, sem varð íslenskum mann á fertugsaldri að bana baðst fyrirgefningar í færslu á Facebook og segist ekki hafa ætlað sér að skjóta manninn. Þetta kemur fram í umfjöllun norska blaðsins Verdens Gang (VG).

Leinan Mathiesen, lögreglustjóri í Porsanger, segir við VG að lögregluyfirvöld vinni enn að rannsókn málsins. Því séu upplýsingar af skornum skammti. Lögreglan hefur staðfest að þau hafi séð færsluna en yfirvöld vilja ekki tjá sig um innihald hennar.

Staðarmiðilinn iFinnmark segir að í færslunni komi fram að maðurinn hafi ekki ætlað sér að hleypa af skoti.

Lögregla var kölluð til um klukkan 5.30 í í nótt. Maðurinn var alvarlega slasaður þegar lögregla kom á vettvang. Endurlífgunartilraunir báru ekki árangur og var hann úrskurðaður látinn á staðnum samkvæmt upplýsingum frá norsku lögreglunni.

Lítið vitað um íslenska tóbakið

Varað hefur verið við því að stóraukin tóbaksnotkun muni skila sér í hrinu krabbameina þegar fram í sækir. Um það er þó ekkert hægt að fullyrða því engar rannsóknir hafa verið gerðar á áhrifum íslenska neftóbaksins.

Í nýjasta tölublaði Mannlífs er fjallað ítarlega um stóraukna munntóbaksnotkun á meðal Íslendinga, en í fyrra seldust tæplega 45 tonn af íslensku munntóbaki sem að mestu er notað í vor. Aldrei áður hefur selst jafn mikið magn af tóbaki. Áhrifin af þessari miklu notkun eru þó enn ekki komin fram.

„Ég hef ekki séð neitt tilfelli á Íslandi enn þá þar sem einhver hefur fengið krabbamein í munn en reynslan af því að troða íslensku neftóbaki upp í munninn er ekki enn komin fram,“ segir Hannes Hjartarson, háls-, nef- og eyrnalæknir, sem hefur áratuga reynslu af lækningum á krabbameini í höfði og hálsi.

Umtalsverður munur er á íslensku neftóbaki og sænsku munntóbaki. Ekki bara er það íslenska umtalsvert sterkara og þar af leiðandi meira ávanabindandi heldur er kornastærðin meiri, það er bæði grófara og þurrara. Hannes undrast þá stefnu stjórnvalda að banna innflutning á sænsku munntóbaki, sem hefur verið margrannsakað, en á sama tíma heimila sölu á því íslenska sem ekkert er vitað um. „Það er búið að gera fjölda rannsókna í Svíþjóð og það hefur aldrei verið sýnt fram á að það valdi krabbameini í munni eins og margir hafa verið að slúðra um. Þótt það vissulega valdi ofholdgun og bólgum. Þess vegna væri miklu eðlilegra að nota það sem búið er að rannsaka og er ekki krabbameinsvaldandi frekar en eitthvað sem er miklu sterkara og við vitum ekkert hverjar afleiðingarnar eru til lengri tíma litið.“

Hvert höggið á fætur öðru hefur dunið á Arion

|
Arion

Í hverju tölublaði tiltekur Mannlíf þá aðila sem átt hafa góða viku og slæma viku. Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra, er sigurvegari vikunnar á meðan hvert höggið á fætur öðru hefur dunið á Arion banka.

Góð vika – Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra

Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra.

Heilbrigðisráðherra hefur mátt þola töluverða gagnrýni frá þingmönnum Sjálfstæðisflokksins sem vilja auka veg einkareksturs í heilbrigðiskerfinu. Svandís hefur kosið að svara fyrir sig á vellinum, ef svo má segja, og í vikunni skrifaði hún undir samstarfssamning við kollega sína í Noregi og Danmörku um sameiginlega þátttöku í lyfjaútboðum.

Ef vel tekst til gæti þetta þýtt umtalsvert lægri lyfjakostnað fyrir sjúklinga og fréttir um að alvarlega veikir einstaklingar fái ekki lyf vegna lyfjaskorts eða kostnaðar munu vonandi heyra til undantekninga. Þegar upp er staðið gæti þetta orðið stærsta einstaka afrek Svandísar á ráðherraferlinum.

Slæm vika – Arion banki

Það hefur hvert höggið á fætur öðru dunið á Arion banka undanfarnar vikur og mánuði. Bankinn hefur tapað miklum fjármunum á gjaldþrotum flugfélaganna Primera og WOW svo ekki sé minnst á vandræðaganginn í kringum kísilverksmiðjuna í Helguvík sem enn sér ekki fyrir endann á. Í vikunni kom svo bylmingshögg þegar Valitor var dæmt til að greiða rekstrarfélagi Wikileaks 1,2 milljarða í skaðabætur.

Í kjölfarið var send út afkomuviðvörun þar sem segir að tjón bankans vegna þessa nemi 600 milljónum króna. Bankastjórinn Höskuldur Ólafsson hvarf á braut á dögunum og ljóst að eftirmaður hans á ærið verk fyrir höndum.

Íslendingur látinn eftir skotárás í Noregi

Íslenskur maður á fertugsaldri lést eftir skotárás í Mehamn í Finmörku í Noregi í nótt. Aftenposten greinir frá.

Lögregla var kölluð tl um klukkan 5.30 í í nótt. Maðurinn var alvarlega slasaður þegar lögregla kom á vettvang. Endurlífgunartilraunir báru ekki árangur og var hann úrskurðaður látinn á staðnum, samkvæmt upplýsingum frá norsku lögreglunni.

Tveir menn voru handteknir vegna málsins. Þeir eru sagðir þekkja manninn en ekki kemur fram hver tengslin eru.

Norska blaðið Verdens Gang (VG) segir að skotárásin hafi átt sér stað í heimahúsi en ekki kemur fram hver var húsráðandi.

Umboðsmaður Alþingis ítrekað óskað svara frá utanríkisráðuneytinu vegna Hauks Hilmarssonar

|
Mynd: Leikmenn án landamæra/Simon Downey|

Utanríkisráðuneytið hefur ítrekað hunsað fyrirmæli umboðsmanns Alþingis um svör vegna kvörtunar foreldrar Hauks Hilmarssonar sem fullyrt er að hafi fallið í Sýrlandi í febrúar árið 2018.

 

Eva Hauksdóttir, móðir Hauks, birti bréf umboðsmanns á Facebook í gær og gagnrýnir að stjórnsýslan telji sig ekki bundna af fyrirmælum umboðsmanns. „Ísland er landið þar sem mótmælendur eiga að hlýða löggunni þegar hún bannar þeim að nýta stjórnarskrárvarinn rétt sinn til að láta skoðanir sínar í ljós. En líka landið þar sem stjórnsýslan þarf ekki að hlýða Umboðsmanni Alþingis,“ skrifar Eva.

Þann 8. júní næstkomandi stendu hópurinn Leikmenn án landamæra fyrir málþingi um hugsjónir Hauks Hilmarssonar. Málþingið fer fram í ráðstefnusal Íslenskrar erfðagreiningar.

Leituðu til umboðsmanns til að knýja fram svör

Foreldrar Hauks leituðu til umboðsmanns Alþingis í nóvember á síðasta ári til að knýja fram svör frá utanríkisráðuneytinu um aðgerðir stjórnvalda vegna leitarinnar að Hauki og svara um afdrif hans. Fátt hefur verið um svör um beinar aðgerðir ráðuneytisins til aðstandenda vegna málsins. „Úrskurðarnefnd upplýsingamála gerði utanríkisráðuneytinu að afhenda okkur slatta af gögnum til viðbótar við það sem þau voru búin að láta okkur fá. Það voru ekki gögn heldur bara tímalína um það hverja hefði verið haft samband við en ekkert hægt að sjá nein samskipti. Okkur fannst úrskurður ÚNU ekki ganga nærri nógu langt og skorta rök fyrir því hversvegna við mættum ekki sjá meira.“ segir Eva í samtali við Mannlíf.

Í bréfi umboðsmanns til utanríkisráðuneytinsins sem dagsett er 26. apríl kemur fram að umboðsmaður hafi ítrekað óska svara en ekki fengið. „Ég leyfi mér að ítreka þau tilmæli í bréfi, dags 31. desember 2018 og 26. mars sl., að utanríkisráðherra láti umboðsmann Alþingis í té upplýsingar og skýringar í tilefni af kvörtun sem Eva Hauksdóttir og Hilmar Bjarnasona hafa borið fram með hliðsjón af því sem um er beðið í bréfi umboðsmanns,“ segir í bréfinu.

Tyrkneski fjölmiðlar fullyrtu snemma í mars árið 2018 að Haukur hafi fallið í loftárás Tyrkja á Badina-Dimilya í febrúar sama ár. Aðstandendur Hauks hafa síðan leitað svara og ekki hefur tekist að hafa upp á líkamsleifum Hauks.

„Rýr í roðinu“

Eva hefur gagnrýnt íslensk yfirvöld fyrir framtaksleysi og skort á svörum vegna hvarfs Hauks. Fyrir rúmu ári sagði hún á Facebook að gögn sem ráðuneytið hafi afhent henni séu heldur „rýr í roðinu“. „Ég sé því fram á margra mánaða ferli við að knýja fram rétt minn, fyrst í gegnum Úrskurðarnefnd um upplýsingamál og ef það dugar ekki þá í gegnum Umboðsmann Alþingis. Ég hef nóg annað að gera þessa dagana svo allar hugmyndir um skilvirkari leiðir eru vel þegnar,“ skrifaði Eva fyrir ári.

Málið er nú á borði umboðsmanns en lítið virðist bóla á svörum.

Efast um hina opinberu sögu

Síðastliðin mars fjallaði Stundin ítarlega um leitina að Hauk og sagði frá því að nánir vinir hans efist um hina opinberu frásögn af andláti Hauks. Blaðið ræddi við Snorra Pál Jónsson og Steinunni Gunnlaugsdóttir sem ásamt Fatimu, unnustu Hauks, hafa lagst í mikla rannsóknarvinnu og leitað svara. Frásagnir þeirra sem þau hafa rætt við af vettvangi eru á margan hátt á skjön við fyrrgreinda yfirlýsingu YPG. „Við höfum fengið þær upplýsingar eftir ýmsum leiðum að Haukur hafi horfið, ekki skilað sér til baka úr varnaraðgerð í kringum aðra viku febrúar. Félagar hans hafi leitað hans í um það bil tvær vikur, allt þar til YPG lýsti því yfir að hann væri fallinn. Sú yfirlýsing byggist á því einu að hægt var að staðfesta andlát annarra hermanna á þessu svæði á svipuðum tíma,“ segir Snorri Páll í viðtali við Stundina þar sem hann rekur með ítarlegum hætti hverju rannsókn þeirra hefur skilað og hverju ekki.

Hefur ráðherra „gert allt sem í hans valdi stendur til að finna Hauk“?

Margrét Tryggvadóttir, varaþingmaður Samfylkingarinnar, beindi fyrirspurn að Guðlaugi Þór Þórðarsyni, utanríkisráðherra, á þingi í nóvember síðastliðnum. Þar sagði hún fjölskyldu Hauks ekki hafa fengið skýr svör um hvað orðið hafi um líkamsleifar hans. „Hafa íslensk stjórnvöld spurt tyrknesk stjórnvöld beint hvað hafi orðið um líkamsleifar þeirra sem féllu í árásunum 24. febrúar sl.? Þegar ég segi beint á ég við ekki við hvort rætt hafi verið við sendiráð Tyrkja í Ósló eða aðrar diplómatískar leiðir notaðar heldur hvort utanríkisráðherra sjálfur hafi beitt sér sérstaklega og krafist svara frá tyrkneskum stjórnvöldum um afdrif Hauks Hilmarssonar. Hefur ráðherrann krafist þess að farið verði inn á svæði þar sem átökin voru og þeirra sem þar féllu leitað?“ spurði Margrét ráðherra. Guðlaugur Þór sagði þá að allra leiða hafi verið leitað vegna málsins. „Samstarfsríki okkar vöruðu við því í upphafi að staðan væri einstaklega flókin og erfitt að afla upplýsinga og var reyndin sú að þau hafa takmarkaða aðstoð getað veitt. Íslensk stjórnvöld hafa ítrekað óskað eftir upplýsingum um málið frá tyrkneskum stjórnvöldum og fengið staðfest eftir mörgum leiðum að þarlend stjórnvöld telji Hauk af. Fjölskylda hans hefur verið upplýst um það eins og öll önnur skref sem tekin hafa verið í leitinni að Hauki. Við teljum borgaraþjónustuþætti málsins lokið í bili en lögreglan rannsakar málið sem mannshvarf. Utanríkisþjónustan mun áfram eiga regluleg samskipti við fulltrúa tyrkneskra yfirvalda í tengslum við þetta mál. Íslensk stjórnvöld munu einnig tala áfram fyrir aukinni virðingu fyrir mannréttindum og alþjóðlegum mannréttindum í Tyrklandi og annars staðar í tvíhliða samskiptum og á alþjóðavettvangi eftir því sem tækifæri gefst, til að mynda á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, í Evrópuráðinu og hjá ÖSE.“

Margrét ítrekaði þá fyrirspurnina og spurði ráðherra hvort hann telji sig „persónulega hafi gert allt sem í hans valdi stendur til að finna Hauk eða lík hans ef hann er sannarlega látinn og tryggja að það verði flutt heim?“

Því svaraði utanríkisráðherra játandi. „Ég hef gert allt sem í mínu valdi stendur til að hjálpa til í þessu máli. Ég hef m.a. rætt þetta við kollega mína í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Það er mér til efs að stjórnvöld hafi gengið jafn langt í sambærilegu máli og við Íslendingar höfum gert. Ef það er eitthvað sem við getum gert til að hjálpa frekar til við þetta erfiða mál munum við gera það. En við höfum leitað allra þeirra leiða sem við höfum talið geta hjálpað í þessu erfiða máli. Ef eitthvað kemur upp þannig að við teljum að við getum gert meira munum við auðvitað gera það.“

Guðlaugur Þór fundaði með efnahgsmálaráðherra Tyrklands

Utanríkisráðherra hitti Nihat Zeybekci efnahagsmálaráðherra Tyrklands í lok júlí árið 2018. Þá átti Guðlaugur Þór fund með honum á EFTA-fundi í Skagafirði. „Hann fullvissaði okkur um það að hann myndi skoða þetta og koma þá með upplýsingar til okkar. Ég vil trúa að hann geri það og ég vona svo sannarlega að við getum náð einhverjum árangri í þessu erfiða máli,“ sagði Guðlaugur við RÚV eftir fundinn.

Aðstandendur Hauks hafa opnað vefinn Leikmenn án landamæra sem tileinkaður er Hauki, leitinni af svörum og baráttu Hauks. „Sonur minn Byltingin helgaði líf sitt andófi gegn ríkisvaldi, auðvaldi og hervaldi. Hann stóð fyrir og tók þátt í beinum aðgerðum gegn umhverfisspjöllum, kapítalisma og fasisma, bæði á Íslandi og erlendis. Hann var virkur liðsmaður Saving Iceland í baráttunni gegn Kárahnúkavirkjun, sjálfboðaliði í Palestínu, meðlimur í Heimssambandi verkafólks, virkur í hústökuhreyfingum á Íslandi og í Grikklandi. Hann var frumkvöðull í baráttu fyrir réttindum flóttafólks á Íslandi og vann að björgun flóttamanna í Grikklandi,“ segir í skrifum Evu um Hauk á vefnum.

Aðalmynd: Leikmenn án landamæra/Simon Downey

Skaðablót í Bíó Paradís

Það má reikna með að mikil stemning verði í Bíó Paradís laugardaginn 27. apríl þegar hið svokallaða Skaðablót verður haldið.

Fram koma: Bjarki, Video1. Plútó Djs, Bruce B2B Árni, Hermigervill, Van ta, Örvar Smárason, Tirador, Sólveig Matthildur, Jana Spacelight, Allenheimer, Good Moon Deer, Dynkur og Jade Gola. Stuðið hefst stundvíslega klukkan 20. Aðgangseyrir er 2.000 krónur. Forsala á tix.is.

„Það vill enginn horfa á mann sem er 225 kíló“

Mynd / Hákon Davíð Björnsson

Tómas Þór Þórðarson var í forsíðuviðtali á Mannlífi í gær þar sem hann sagði meðal annars frá mikilli lífsstílsbreytingu en árið 2014 var hann orðinn 225 kíló og átti erfitt með að hreyfa sig en er í dag 105 kíló og í fínu formi. Undir það síðasta átti hann orðið erfitt með að koma sér fram úr rúminu og þyngdin hafði hamlandi áhrif á frama hans í starfi.

Spurður hvort offitunni hafi fylgt þunglyndi, setur Tómas fyrirvara. „Ég vil ekki hafa orðið þunglyndi í flimtingum,“ segir hann. „Ég hef aldrei verið greindur með þunglyndi en auðvitað var maður andlega þungur. Sérstaklega árið 2014 þegar ég náði botninum. Allt það ár upplifði ég mikla vanlíðan, fór ekki á fætur fyrr en rétt áður en ég átti að mæta í vinnuna á kvöldvakt klukkan fjögur. Ég bara komst ekki fram úr rúminu og fannst allt voðalega ómögulegt. Ég lifi að stórum hluta fyrir íslenska fótboltann en var hættur að geta farið á völlinn. Það var algjör kvöl og pína að þurfa að horfa á leikina í sjónvarpinu eins og auli.“

„ Það var algjör kvöl og pína að þurfa að horfa á leikina í sjónvarpinu eins og auli.“

Tómas segist ekki síst þakka hvatningu frá fólkinu í kringum hann að hann skyldi að lokum ákveða að prófa að taka mataræðið í gegn. „Allt í kringum mig var fólk sem vissi hvað í mér bjó, hvað ég gat og get varðandi vinnuna. Alveg frá því að ég lýsti mínum fyrsta leik hef ég fundið hvað það á vel við mig og ég geri það vel, eins og sést kannski á því að nú er verið að kaupa mig til að lýsa enska boltanum sem tugþúsundir horfa á – svo eitthvað hef ég verið að gera rétt. Ég hef kannski ekki mesta sjálfstraust í heimi, út af mínum komplexum í gegnum tíðina. Ég var alltaf að líta í kringum sig til að gá hvort einhver væri að benda á mig eða tala um mig sem byggði upp óöryggi og gerði mér erfitt fyrir að vera eitthvað breimandi af sjálfstrausti út á við.

„Ég var bara fastur inni í mér, horfandi út.“

En samt sem áður þá hef ég alltaf vitað að í þessum eina geira, að minnsta kosti, þá get ég fjallað og talað um íþróttir og lýst þeim. Ég hef það, en gat aldrei verið fyrir framan myndavél, bara lýst leikjum þar sem enginn möguleiki var á að ég þyrfti að vera í mynd. Það vill enginn horfa á mann sem er 225 kíló. Ég vissi samt að ég gat það og vissi líka að það voru fleiri á þeirri skoðun þótt ég væri ekki líkamlega í standi til þess. Það olli mér vanlíðan að vita hvað ég gat en þurfa að horfa á það líf sem ég gæti átt í gegnum einhverja rimla. Ég var bara fastur inni í mér, horfandi út. Og sem betur fer braust ég á endanum út og er núna með tvo sjónvarpsþætti auk þess að lýsa oft beinum útsendingum og hef átt alveg frábær ár undanfarið.“

Rappópera á Grandagarði

Styrmir og Læknadeildin ætla að fagna útgáfu á bók- og vínilplötuverkinu What Am I Doing With My Life? að Grandagarði 27, á morgun, laugardaginn 27. apríl.

Verkið What Am I Doing With My Life? er hvort tveggja í senn rappópera á 12 tommu vínilplötu og bók með sérútbúnum tónlistarteikningum sem urðu til í kjölfarið á Evróputúr Styrmis Arnar Guðmundssonar og félaga sem hann eignaðist á ferðalaginu og mynda nú Læknadeildina. Fjörið hefst að Grandagarði 27 í dag klukkan 17 og stendur til klukkan 21.

Ekki lengur bara tískubylgja

Samfelld aukning á notkun munntóbaks er verulegt áhyggjuefni og er aukningin slík að ekki er hægt að tala um tískubylgju lengur. Notkun eykst þrátt fyrir að verð á tóbaki hafi hækkað um mörg hundruð prósent.

Í nýútkominni ársskýrslu ÁTVR kom fram að sala á íslensku neftóbaki hafi aldrei veri ðmeiri en í fyrra. Selt magn nam tæplega 45 tonnum. Þó að um neftóbak sé að ræða er áætlað að á milli 70 til 80 prósent tóbaksins sé notað í munn samkvæmt rannsókn Embættis landlæknis. Notkunin er mest á meðal karlmanna á aldrin – um 18 til 34 ára. Í þessum aldurs – hópi nota 14 prósent karla tóbak í vör daglega og rúmlega 6 prósent sjaldnar en daglega. Heildarhlutfall ungra karlmanna sem notar tóbak er því tæplega 22 prósent.

Þetta er svipað og verið hefur undanfarin ár en það sem er nýtt er að ungar konur eru farnar að nota tóbak í vör í auknum mæli. „Það hefur orðið aukning á tóbaksnotkun ungra kvenna í Noregi en þetta er alveg ný mynd fyrir okkur. Þetta vekur upp áhyggjur þótt þessi viðbót skýri alls ekki alla aukninguna,“ segir Viðar Jensson, verkefnisstjóri tóbaksvarna hjá Embætti landlæknis.

„Það hefur orðið aukning á tóbaksnotkun ungra kvenna í Noregi en þetta er alveg ný mynd fyri rokkur. Þetta vekur upp áhyggjur …“

Um tvö prósent kvenna á aldrinum 18 til 34 ára nota munntóbak daglega og 5 öðru hvoru. Árið 2002 nam selt magn neftóbaks 10,9 tonnum og hefur neyslan því fjórfaldast síðan þá þrátt fyrir að smásöluverð hafi aukist um mörg hundruð prósent. „Það er ekki hægt að kalla þetta tískubylgju lengur þegar við höfum verið að horfa upp á samfellda aukningu í 15 ár. Við sjáum í gögnum frá Svíþjóð að þegar ungir karlmenn eru orðnir háðir munntóbaki þá er meðalneysla 13 til 14 tímar á dag. Menn þurfa stöðugt að vera að nota tóbak og þar af leiðandi er erfitt að hætta,“ segir Viðar sem telur þrátt fyrir allt að verðstýring hafi haft áhrif.

„Ráðleggingar Alþjóða heilbrigðisstofnunarinnar þegar kemur að forvörnum eru númer eitt að hækka verð, sérstaklega þegar kemur að ungu fólki. Það voru miklar hækkanir 2013 og um þarsíðustu áramót og þá sló á aukninguna en áhrifin dvína eftir því sem lengra líður frá. Þannig að þessar hækkanir virka en þær þurfa að vera meira viðvarandi.“

Töldu að neyslan myndi deyja út
Upphaflegt markmið með banni á innflutningi munntóbaks að sporna við neyslu meðal ungmenna. Það kom því flatt upp á marga þegar fólk fór að taka upp á því að nota íslenska munntóbakið í vörina.

„Ég byrjaði að vinna í tóbaksvörnum árið 1998 og þá sáu menn þetta alls ekki fyrir. Ástæðan fyrir því að íslenskt neftóbak var selt áfram á Íslandi og ekki bannað samhliða hinu tóbakinu var ákvæði í EES-samningnum sem segir að ef það er vara fyrir á markaði sem hefur ákveðna hefð, þá mátti leyfa hana. Það var notað fyrir neftóbakið á sínum tíma og svo sáu menn fyrir sér að það myndi bara deyja út.“ Ekki hefur komið til tals innan embættisins að mæla með að banna íslenskt neftóbak með öllu líkt og gert var með það innflutta.

„Fyrir mörgum árum gerði ÍBR áhugaverða könnun sem leiddi í ljós að drengir sem stunda íþróttir nota tóbak í vör til jafns á við aðra sem eru ekki í íþróttum. Það er þess vegna ekki þannig að það sé algengara að íþróttafólk taki í vörina.“

Viðar segir að reglulega uppgötvi menn eitthvað nýtt þegar kemur að tóbaksnotkun. Þannig gáfu menn sér að þeir sem notuðu neftóbak í nefið væru einkum eldri karlmenn. „Svo þegar við gerðum stóra könnun árið 2012 sáum við að stærsti hópurinn var karlmenn á miðjum aldri. Notkunin minnkar stöðugt eftir því sem aldurinn
færist ofar eða neðar. Þetta breytti al gjörlega heimsmyndinni.“

Íþróttamenn hafðir fyrir rangri sök
Munntóbaksneysla hefur gjarnan verið tengd við íþróttaiðkun, það er að ungir menn komi saman í búningsklefanum fyrir og eftir æfingar og fái sér í vörina. Kannanir sýna hins vegar að þetta er byggt á falskri ímynd. „Fyrir mörgum árum gerði ÍBR áhugaverða könnun sem leiddi í ljós að drengir sem stunda íþróttir nota tóbak í vör til jafns á við aðra sem eru ekki í íþróttum. Það er þess vegna ekki þannig að það sé algengara að íþróttafólk taki í vörina. Þetta verður hins vegar sýnilegra meðal íþróttafólks og þess vegna er stutt í fullyrðingar að það sé fyrst og fremst íþróttafólk sem notar þetta, þótt það sé ekki endilega satt,“ segir Viðar.

Kviknaði á ljósaperu á heiðinni

Líkt og mörg frumkvöðlafyrirtæki fæddist hugmyndin að Feed the Viking við óvenjulegar aðstæður. Fyrirtækið framleiðir hollt og prótínríkt snakk úr þurrkuðu kjöti og fiski, best þekktu undir enska heitinu Jerky, en það nýtur mikilla vinsælda víða um heim.

Stofnandi fyrirtækisins, Friðrik Guðjónsson var í útkalli með Hjálparsveit skáta í Garðabæ sumarið 2016, þegar hann fékk en hann hefur verið félagi í sveitinni í rúmlega áratug. Hann segist alltaf hafa verið með bandarískt Beef Jerky með sér í ferðum og útköllum vegna þess hve fljót, handhæga og góða orku slík fæða gefi. „Í þessu tiltekna útkalli höfðu tveir aðilar örmagnast við göngu upp á Hellisheiði í vondu veðri. Eftir að hafa gefið þeim Beef Jerky og vatn fengu þeir nægilega orku til að labba niður af sjálfsdáðum og í kjölfarið  kviknaði á ljósaperu í kollinum á mér og hugmynd að eigin framleiðslu. Nú fá auðvitað allir sem ég hitti á fjöllum íslenskt Jerky til að bragða á.“

Náið samstarf

Fyrsta varan var Fish Jerky sem kom á markað í ágúst 2017 í samstarfi við Skinney-Þinganes. Tæpu ári síðar bættist Lamb Jerky við en viðtökurnar við báðum vörunum hafa verið algjörlega frábærar að hans sögn. „Í janúar á síðasta ári kom Ari Karlsson inn í reksturinn með mér eftir að hafa unnið með mér og Norðlenska í þróuninni á Lamb Jerky-vörunni. Við erum æskuvinir og okkur hefur lengi dreymt um að vinna saman. Ari er matreiðslumeistari að mennt og hefur alþjóðlega reynslu af hinni ýmsu matvælagerð sem nýtist svo sannarlega vel hjá félaginu. Við erum í mikilli vöruþróun og vorum til að mynda að bæta við Beef Jerky í byrjun apríl og kjötsúpan bætist svo við í sumar. Annars sér Ari að mestu um vöruþróun og sölu á meðan ég er meira í rekstrinum og erlendu sókninni en saman sjáum við um að pakka vörunum og keyra út pantanirnar.“

Sjálfur er Friðrik viðskiptafræðingur að mennt frá Háskólanum í Reykjavík og hefur stofnað og tekið þátt í rekstri á þremur öðrum fyrirtækjum áður enn hann stofnaði Feed the Viking.

Kjötbragðið nýtur sín

Jerkey-vörurnar eru með sterka skírskotun í íslenskar matarhefðir að sögn Friðriks og er öllum aukefnum, svo sem sykri og salti, stillt í eins mikið hóf og mögulegt er. „Lamb Jerky er t.d. kryddað með íslensku sjávarsalti og kryddblöndu sem amma hans Ara notaði fyrir sunnudagslærið þegar hún eldaði fyrir fjölskylduna. Beef Jerky er örlítið sterkari enda með chili-pipar. Þó eiga báðar vörurnar það sameiginlegt að þær leyfa kjötbragðinu að njóta sín. Öll framleiðsla okkar er úr íslensku hráefni og unnin hér á landi. Því er um atvinnuskapandi framleiðslu að ræða þar sem mörg eru handtök eru í framleiðsluferlinu.“

Nýta hraðalinn vel

Félagarnir segjast gríðarlega stoltir og ánægðir með að hafa verið valdir í viðskiptahraðalinn og ætla svo sannarlega að nýta sér hann út í ystu æsar. „Við erum komnir vel á veg með vörurnar okkar en þær  eru nú til sölu á öllum helstu ferðamannastöðum á landinu auk þess sem þær fást einnig í vefverslun okkar og á Amazon. Í viðskiptahraðlinum fáum við leiðbeiningar og handleiðslu við að stækka fyrirtækið okkar og sækja á ný markaðssvæði með hjálp frá því frábæra tengslaneti sem við erum að tengjast. Hingað til höfum við fyrst og fremst selt vörur okkar til erlendra ferðamanna sem sækja landið heim en einnig höfum átt í góðum viðræðum við nokkrar innlendar matvörubúðir og vonumst til að geta hafið sölu á vörunum okkar til íslenskra neytanda núna í sumar. Stefnan er því sett enn frekar á íslenska smásölumarkaðinn en við horfum líka mikið til útflutnings. Við erum að fá miklu meiri og betri viðbrögð við vörum okkar á Amazon en við áttum von á og höfum þær nú til sölu í Bandaríkjunum, Kanada, Bretlandi og Þýskalandi og bætum Ítalíu, Frakklandi, Spáni og Mexíkó við á næstu misserum. Þannig að það eru mjög spennandi tímar fram undan hjá okkur.“

Gefandi umhverfi

Íslenska frumkvöðlaumhverfið er ekki nýtt fyrir Friðriki sem hefur, eins og áður segir, komið að stofnun og rekstri nokkurra fyrirtækja. „Ég er mjög hrifinn af frumkvöðlaumhverfinu hérlendis og hef starfað í því í áratug. Bæði hef ég séð um rekstur á hugmyndum sem voru komnar af stað og eins stofnað fyrirtæki og síðar selt það. Hugmyndin þarf að sjálfsögðu að vera góð, það þarf að vera markaður fyrir hana og svo þarf að þekkja helstu gildrur og hættur sem fylgja fyrirtækjarekstri. Þetta er mjög langt frá því að vera auðvelt en þetta er gefandi og getur verið vel þess virði þegar vel gengur.“

Stúdíó Birtingur í samstarfi við Til Sjávar og Sveita.

 

Þorði ekki að segja frá klikkuninni

Undirstaðan í snyrtivörunum frá Beauty by Iceland eru gulrætur og rófur úr blómlegum sveitum Suðurlands.

Erna Hödd Pálmadóttir ólst upp í sveit á Suðurlandi þar sem grænmetisframleiðsla hefur staðið í miklum blóma í áratugi og varð fyrir vikið snemma meðvituð um næringargildi grænmetis. Það vakti athygli hennar á unga aldri hversu mikið af grænmetisframleiðslu fjölskyldunnar var sent til baka frá verslunum og um leið hversu mikið af grænmeti fékk aldrei að fara úr vöruhúsinu vegna útlitsgalla.

„Á þessum árum var ég farin að huga meira að heilbrigði húðarinnar og sá þá möguleikann sem var beint fyrir framan mig öll þessi ár, þ.e. að framleiða snyrtivörur úr íslensku og næringarríku grænmeti sem er útlitsgallað og ekki talið söluhæft. Fjölskyldan ræktar gulrætur og rófur sem eru ríkar af vítamínum og ég sá tækifæri í að framleiða snyrtivörur úr þeim.“

Hún ákvað því að leggja allt undir og setti á fót fyrirtækið Beauty by Iceland samhliða námi í viðskiptafræði við Háskóla Íslands.

Búa yfir mikilli hollustu

Í fyrstu hóf Erna að afla sér heimilda erlendis frá þar sem rannsóknir hafa verið gerðar á hráefninu og sá þá betur hvernig hún gæti hagað framleiðslu sinni. „Ég viðurkenni það alveg að ég þorði ekki að segja neinum frá þessari klikkun til að byrja með. Mögulega hafði ég ekki trú á sjálfri mér en einnig hafa íslenskir snyrtivöruframleiðendur ekki notast mikið við matvæli í framleiðslu sinni, utan sjávarfangs, eftir því sem ég best veit.“

Undirstaðan í framleiðslunni eru gulrætur og rófur sem búa yfir mikilli hollustu að hennar sögn. „Gulrætur eru ríkar af andoxunarefnum en þau vítamín sem við varðveitum í vörunum eru A-, C- og E-vítamín auk fosfórs en þessi efni eru nauðsynleg fyrir heilsu húðar, hárs og taugar líkamanns.“

Rófurnar eru ekki síðri að hennar sögn en þær innihalda m.a. natrín, kalín, sykrur, A-, C- og D-vítamín, kalsín, magnesíum og járn. „Þegar C-vítamíni er bætt við daglega umhirðu húðar jafnar það húðlit og ver hana fyrir sýnilegum áhrifum mengunar auk þess að bæta rakastig og viðhalda unglegri húð.“

Ótrúlega þakklátar

Í dag starfa tveir starfsmenn hjá fyrirtækinu. Utan Ernu, sem gegnir stöðu framkvæmdastjóra, er Bóel Guðlaugsdóttir fjármálastjóri og saman vinna þær að vöruþróun. „Við höfum einnig fengið inn fagaðila að ólíkum verkefnum, t.d. efnafræðing, hönnuð og annað fagfólk á snyrtivörumarkaði.“

Hún segir þær alls ekki hafa búist við því að komast inn í viðskiptahraðalinn þegar þær skiluðu umsókninni. „Því erum við svo ótrúlega þakklátar fyrir að fá að taka þátt. Við höfum sett okkur mælanleg markmið í þróun á vörunum en þar sem framleiðslan er árstíðabundin nýtum við hraðalinn til að byggja upp markaðssetningu og vöruþróun. Það hefur verið ómetanlegt að fá innsýn í alla þá vitneskju sem þetta stórkostlega fólki býr yfir sem kemur að hraðlinum og er að aðstoða okkur. Fyrstu vikurnar hafa sannarlega farið fram úr væntingum okkar.“

Skemmtileg samkeppni

Erna segir grunngildi fyrirtækisins snúa að því að allir eigi rétt á því að líða vel með sjálfan sig og húð sína. „Því erum við fyrst og fremst að horfa til þeirra hópa sem eiga við húðvandamál að stríða. Vörur okkar munu innihalda þessi vítamín sem ég minntist á áðan en engum óæskilegum aukefnum er bætt við. Flestir vita að grænmeti er hollt og því ættu allir að geta borið það á sig líka, jafnvel borðað það.“

Mjög mikil samkeppni ríkir á snyrtivörumarkaði en Erna lítur ekki á hana sem ógn heldur segir hana bara vera skemmtilega. „Þau fyrirtæki sem eru í snyrtivöruframleiðslu á Íslandi eru mörg hver að gera stórkostlega hluti. Því tel ég að Beauty by Iceland geti einnig lært mikið af þeim í stað þess að líta á þau sem ógn, því neytandinn er að leita að mismunandi vörum sem hægt er að blanda saman.“

Margir tilbúnir að hjálpa

Aðspurð um framtíðarhorfur segir Erna stefnu fyrirtækisins vera að fá sem flesta grænmetisbændur hérlendis í lið með sér og þróa bestu snyrtivörur sem völ er á. „Til þess munum við nota hráefni sem aðrir sjá ekki tækifæri í að nota, þar með talið aðrar tegundir grænmetis sem hafa frábæra kosti fyrir húðumhirðu. Alþjóðlegur markaður er stór og ef við tökum nágrannaþjóðir okkar þá er sóun matvæla enn stærra vandamál þar. Þetta hráefni viljum við nýta í okkar framleiðslu á næstu árum.“

Hún segir íslenskt samfélag vera að vakna til meðvitundar um hversu mikils virði landbúnaður sé í raun og veru. „Þau fyrirtæki sem hafa farið í gegnum svona viðskiptahraðal eru að gera frábæra hluti og ég tel að frumkvöðlaumhverfið sé mjög opið fyrir frábærum hugmyndum. Ekki má heldur gleyma að nefna hversu margir eru tilbúnir að aðstoða með hugmyndir og vísa manni á réttan stað. Það er sannarlega mikils virði og mun leiða til enn frekari verðmætasköpunar fyrir íslenskt samfélag til framtíðar.“

Stúdíó Birtingur í samstarfi við Til Sjávar og Sveita.

 

Tryggja ferskleika alla leið til kaupandans

Tracio er nýtt upplýsingakerfi fyrir matvælaiðnað sem eykur rekjanleika, skilvirkni og traust í virðiskeðju matvæla.

Stefán P. Jones hefur verið viðloðandi sjávarútveg frá því hann var þrettán ára gamall og því ekki furða að hugmyndir hans um næstu kynslóð rekjanleika og upplýsingakerfa sem eykur skilvirkni og traust í virðiskeðju matvæla, megi rekja þangað. „Eftir ellefu ár á sjó fór ég í land og stofnaði sölu- og útflutningsfyrirtæki þar sem ég keypti og seldi fiskafurðir til Evrópu. Þar upplifði ég alls kyns vandamál í virðiskeðju fisksendinga, t.d. að vita nánast ekkert um vöruna eftir að hún lenti á meginlandinu. Fyrir vikið tapaði ég oft háum fjárhæðum vegna gæðavandamála sem ég gat með engu móti leyst sökum þess að ég hafði engar áreiðanlegar upplýsingar um meðhöndlun vörunnar.“

Í úrslit í frumkvöðlakeppni

Í kjölfarið segist hann hafa fengið mikinn áhuga á því hvernig leysa mætti slík vandamál með svo kallaðri IoT-tækni sem á þeim tíma var mjög dýr. „Það var svo árið 2015 sem ég kom auga á áhugaverða tækni sem byggir á prentanlegum rafrásum og skynjurum. Sú tækni er margfalt ódýrari en hefðbundinn IoT-búnaður, lögun þess örþunn og þar með hægt nota eins og hefðbundinn merkimiða.“

Árið 2016 stofnaði Stefán fyrirtækið Seafood IQ þar sem stefnan var að þróa prentanlega skynjara í samstarfi við leiðandi hátæknifyrirtæki frá Suður-Afríku. „Skynjarinn og hugbúnaðurinn áttu að vera sérstaklega hannaðir fyrir sjávarútveg. Við fengum strax fínar móttökur og fengum t.d. tvenn nýsköpunarverðlaun auk þess að komast í úrslit í frumkvöðlakeppni sem haldin var í Stanford-háskólanum í Bandaríkjunum.“

Mikil stefnubreyting

Eftir miklar viðræður við framleiðendur hér á landi tók fyrirtækið stefnubreytingu árið 2018 sem miðaði af því að taka inn landbúnað og þar með setja fókusinn á almenn matvæli undir nýjum hatti Tracio. „Við þessar breytingar, ásamt nýju viðskiptamódeli, fengum við byr undir báða vængi og má segja að tækifærin séu nú margfalt meira spennandi þar sem við erum komnir á risavaxinn markað, búnir að lækka fjárþörf til muna og sjáum fram á að geta markaðssett okkar fyrstu vöru á næstu mánuðum.“

Margar lausnir í einum pakka

Stefán útskýrir betur hvað Tracio gengur út á. „Um er að ræða nýtt upplýsingakerfi fyrir matvælaiðnað. Ólíkt samkeppninni mun Tracio-„platformið“ bjóða í framtíðinni allt á einum stað: lausnir sem hjálpa fyrirtækjum í matvælaiðnaði að auka samkeppnishæfni, skapa traustan rekjanleika, lækka áhættu og tryggja ferskleika á vörum þeirra til kaupanda. Með því að selja margar lausnir í einu „platformi“ skapast mikil hagræðing. Það mætti líkja Tracio við Office-pakkann frá Microsoft en samkeppnin sem treystir á eitt tekjustreymi komandi frá t.d. rekjanleika þjónustu mun seint geta keppt við okkur.“

Tryggir gæðin

Fyrsta vara fyrirtækisins heitir Tracio assurance en um er að ræða nýja þjónustu sem byggir á skynjara fyrirtækisins, Temp Tracker Pro, sem mælir nákvæmt hitastig matvæla í flutningsferlinu og birgðageymslum segir Stefán. „Þessi þjónustulausn mun auka gagnsæi, rekjanleika og tryggja gæði í flutningsferlinu auk þess að straumlínulaga birgðaumsýslu og vörustjórnun. Matvara sem er vöktuð með Tracio assurance skapar traustan rekjanleika og kemur í veg fyrir slæma meðhöndlun í virðiskeðjunni og tryggir þar með gæði til kaupanda.“

Í góðum félagsskap

Vinnudagarnir hafa verið langir hjá Stefáni síðustu árin og hann segist sinna mörgum hlutverkum innan fyrirtækisins. „Ég hef legið yfir þessu síðustu fjögur árin því ég tel mjög mikilvægt að vita nákvæmlega hvernig búnaðurinn virkar svo ég geti áttað mig betur á hvaða möguleikar eru í boði þegar kemur að vöruþróun.“

Stúdíó Birtíngur í samstarfi við Til Sjávar og Sveita.

 

Allt í einu farin að hlusta á Jóa P og Króla

|||
|||

Listakonan Eyrún Ósk Jónsdóttir kveðst nota tónlist mikið til að koma sér í ákveðinn gír. Þessa dagana er hún að skrifa bók og notar hana þá til að fá innblástur og hvatningu.

 

Töfrandi föstudagar

Platan Töfrabörn með Ragnheiði Gröndal.

„Á föstudögum er ég enn í sköpunargírnum og skrifa eitthvað fram eftir kvöldi. Undanfarið hafa tveir tónlistarmenn gert föstudagskvöldin mín töfrandi, báðir með rætur í þjóðlagastílnum sem ég hef alltaf heillast hvað mest af. Það er annars vegar nýja platan hennar Ragnheiðar Gröndal Töfrabörn. Eins og nafnið gefur til kynna er eitthvað einstaklega töfrandi við þessa plötu. Þarna staðfestir Ragnheiður enn á ný að hún er ein stórkostlegasta tónlistarkona sem við eigum. Og svo er það nýja platan hans Ólafs Torfasonar, Hamskipti. Ég var heilluð eftir útgáfutónleika sem hann hélt í Fríkirkjunni í síðasta mánuði. Tónlistin talaði beint inn í hjarta mitt og ég upplifði einhverjar nýjar víddir.“

Rokkaðir laugardagar

„Á laugardögum finnst mér svo gott að fara í ræktina snemma, sonur minn er alltaf að biðja mig að setja á lög fyrir sig með Jóa Pé og Króla og svo allt í einu er ég farin að hlusta á þá sjálf í ræktinni og dúndra í Áfram Jóipé og Í átt að tunglinu þegar ég er að lyfta, svona í bland við Skunk Anansie auðvitað sem er alltaf í uppáhaldi. Svo ef veðrið er gott þá er gaman að fara í lítið „road trip“ aðeins út fyrir bæinn á laugardagseftirmiðdegi. Þá er vinsælt að skella Meatloaf í tækið. Uppáhaldslagið mitt í heiminum er einmitt með honum og heitir Rock and Roll Dreams Comes Through. Það lag hefur komið mér í gegnum ýmsar hindranir á lífsleiðinni.“

Rólegir sunnudagar

Eyrún Ósk hlustar gjarnan á Tom Waits á sunnudögum.

„Á sunnudögum er ég meira róleg heima, kannski að taka til eða leysa lífsgátuna í samræðum við manninn minn og þá er gott að hlusta á Tom Waits saman eða tónlist sem við erum nýbúin að uppgötva. Það er t.d. ungur drengur sem kallar sig Flammueus sem tók þátt í Músíktilraunum í ár með hljómsveit sinni. Við vorum alveg heilluð og ég mæli með að fólk hlusti t.d. á lagið Jenny með þeim yfir sunnudags-vegansteikinni.“

Til framtíðar á föstudegi

Síðast en ekki síst

Höfundur / Steinunn Stefánsdóttir

Ekki þarf að kynna Gretu Thunsberg, skólastúlkuna frá Svíþjóð sem hratt af stað loftslagsverkföllum barna og ungmenna sem nú standa hvern föstudag víðsvegar um heimsbyggðina. Í dag er til dæmis loftslagsverkfall íslenskra skólabarna og ungmenna haldið tíunda föstudaginn í röð.

Krafa unga fólksins er einföld, að jörðin verði áfram byggileg. Að ekki verði haldið áfram að ganga á jörðina og andrúmsloftið þannig að ekkert verði eftir fyrir komandi kynslóðir. Það þýðir að efnaðasti hluti mannkyns þarf að skrúfa niður neyslu sína og ferðalög, sem sagt láta frá sér venjur sem hafa flokkast sem lífsgæði.

Það er erfitt að láta frá sér gæði. Í því sambandi er þó vert að hafa í huga að þessi gæði standa aðeins broti mannkyns til boða, sömuleiðis að þetta neyslumynstur hefur aðeins staðið í fáeina áratugi, örstutt tímabil í stóra samhenginu. En það er líka mikilvægt að vera meðvituð um að gríðarlega sterk og valdamikil peningaöfl eiga mikilla hagsmuna að gæta varðandi það að neysla aukist fremur en minnki.

Í vikunni las ég bókina sem fjölskylda Gretu Thunsberg gaf út um líf sitt og baráttu í fyrra, Scenar ur hjärtat eða Þættir frá hjartanu. Þessi bók átti að fjalla um baráttu fjölskyldunnar við að koma lífi dætra sinna sem báðar glíma við raskanir á einhverfurófi úr ógöngum.

Verkefnið vatt upp á sig og bókin er auk þess ákall um að fólk horfist í augu við það neyðarástand sem hefur skapast vegna umhverfisáhrifa lífsstíls efnaðasta hluta mannkyns og bregðist við því. Reyndar eru í bókinni færð rök fyrir því að þetta tvennt tengist, þ.e. að með því að draga úr neyslu, ferðalögum og hraða verði samfélagið aðgengilegra fyrir fólk sem svipar til þeirra systra, Gretu og Beötu, og raunar telja höfundarnir að með því að draga úr hraða og neyslu þá verði heimurinn betri fyrir alla.

Ákall fjölskyldunnar í bókarlok hljómar eitthvað á þessa leið:

Baksviðs er Móðir jörð tilbúin.
Tjöldin verða dregin frá á hverri stundu.
Okkur er nauðsynlegt að fara að tala um hvernig okkur líður.
Vegna þess að nú er það undir okkur sjálfum komið.
Þetta erum við gegn myrkrinu.
Frá munni til munns, frá borg til borgar, frá landi til lands.
Skipuleggið ykkur.
Grípið til aðgerða.
Látið vatnið gárast.
Það er pláss á sviðinu.

Mikil verðmæti fólgin í samstarfinu

ArcanaBio þróar nýja tegund af tæknilausn sem gerir vísindamönnum kleift að útbúa öflug DNA-greiningarpróf á mun fljótlegri og einfaldari hátt en áður.

ArcanaBio er nýtt fyrirtæki í hugbúnaðarlíftækni sem er að þróa nýja tegund af tæknilausn sem býr til DNA-greiningarpróf með hjálp háhraðatölva í skýinu. Um er að ræða próf sem notuð eru til að gera DNA-rannsóknir í ýmsum tilgangi, allt frá því að skoða matvæli fyrir gæðaeftirlit og tegundavottanir, yfir í flóknari notkun á sviði líftækni, t.d. fyrir bakteríu- og örverurannsóknir. Tæknilausnin gerir vísindamönnum, líffræðingum og öðrum sérfræðingum kleift að útbúa öflug DNA-greiningarpróf á mun fljótlegri og einfaldari hátt en áður hefur verið hægt að gera með núverandi lausnum á markaðnum og með umtalsverðum sparnaði segir Kristján Már Gunnarsson, meðstofnandi og yfirmaður viðskiptaþróunar hjá ArcanaBio. „Við teljum okkur vera að opna á nýjar og spennandi leiðir fyrir vísindamenn og líffræðinga með því að bjóða upp á aukna sjálfvirknivæðingu, einfalda flókna ferla ásamt því að auðvelda og flýta fyrir allri þeirri undirbúningsvinnu sem fer í að þróa áreiðanleg próf fyrir ýmsar tegundir DNA-greininga.“

Miklar framfarir
Kristján segir miklar tækniframfarir hafa átt sér stað á síðustu árum með tilkomu smærri og ódýrari vélbúnaðarlausna, bæði í raðgreiningum og í rauntímagreiningum sem ArcanaBio þróar lausnir fyrir. „Þá höfum við átt mjög farsælt samstarf við Advania í Hafnarfirði sem hefur gefið okkur aðgang að mjög öflugri háhraðaþjónustu sem hjálpar okkur mikið við að þróa hugbúðinn hraðar og gera umfangsmiklar tilraunir.“
Fjölbreyttur bakgrunnur

„Við teljum okkur vera að opna á nýjar og spennandi leiðir fyrir vísindamenn og líffræðinga með því að bjóða upp á aukna sjálfvirknivæðingu.“

Meðstofnandi Kristjáns er Dr. Andy McShea en þeir hafa starfað saman síðastliðin fjögur ár að ýmsum verkefnum. „Andy átti upprunalega hugmyndina að lausninni en hann hefur töluverða reynslu að gerð DNA-tæknilausna. Hann var m.a. lykilstjórnandi hjá bandaríska líftæknifyrirtækinu CombiMatrix auk þess sem hann var stjórnandi og ráðgjafi fyrir Bosarge Family Office, sem er einkasjóður bandaríska milljarðamæringsins Ed Bosarge, en þar kom hann að ýmsum líftæknitengdum verkefnum.“

Sjálfur sinnir Kristján viðskiptaþróun eins og fyrr segir auk þess að vinna náið með tækniteyminu sem er að hluta til staðsett bæði í Rúmeníu og Bandaríkjunum. „Meðal fyrri verka minna má m.a. nefna stofnun TeqHire árið 2013 en félagið sérhæfir sig í að útvega fyrirtækjum, bæði hér á landi og erlendis, tæknifólk til starfa og hefur félagið vaxið töluvert. TeqHire fékk t.d. viðurkenningu sem einn af vaxtarsprotunum hjá Samtökum iðnaðarins árið 2016.“
Í teymi ArcanaBio er einnig bandarískur vísindamaður sem þróaði frumgerð af tækninni sem m.a. var nýtt til að þróa fyrsta prófið sem notað var til að greina hinn skaðlega Zika-vírus.

Kristján Már Gunnarsson, meðstofnandi og yfirmaður viðskiptaþróunar hjá ArcanaBio. Mynd / Marino Thorlacius

Rannsaka sýklalyfjaónæmar bakteríur
ArcanaBio er einnig að vinna að gerð rannsóknarverkefnis sem gengur út á að gera hagkvæmari og ódýrari greiningarpróf og ferla til að greina sýklalyfjaónæmi í bakteríum, bæði í mönnum og dýrum hér á landi. Þá stendur til að nota vélnám (e. machine learning) við frekari rannsóknir á gögnunum til að skoða hvaða sýklalyfi bakteríurnar eru líklegar til að mynda ónæmi gegn. Samhliða þessu verkefni stendur til að skoða leiðir til að útbúa hagkvæmar greiningaraðferðir við að skima innfluttar matvörur og fylgjast þannig með sýklalyfjaónæmum bakteríum.

Sparar tíma og eykur gagnsæi
Helstu viðskiptavinir fyrirtækisins verða rannsóknarstofur, líftæknifyrirtæki, lyfjaframleiðendur og háskólar. „Það ríkir mikil samkeppni á þessum tugmilljarða-dollara markaði. Við teljum okkur hins vegar vera með töluvert aðgreinanlega lausn sem býður upp á minni hættu á að röng próf séu útbúin fyrir rannsóknir. Töluverður kostnaður getur falist í þróunarferlinu við að útbúa próf, sem á endanum virka ekki sem skyldi og þarf þá að byrja aftur á öllu ferlinu sem getur í sumum tilvikum, aðallega stærri verkefnum, reynst mjög kostnaðarsamt. Þannig er hugbúnaðinum ætlað spara tíma, bjóða upp á aukna sjálfvirknivæðingu og einnig auka gagnsæi í rannsóknarvinnunni.“

Tengsl við frumgreinar
Kristján segir helstu ástæðu þess að ArcanaBio hafi sóst eftir að komast í viðskiptahraðalinn vera þá sérstöku áherslu sem lögð er á sjávarútveginn og matvælageirann. Einnig skipti máli þekking og tengslanet frá mentorum sem koma með verðmætaráðgjöf til fyrirtækjanna. Hann segir að DNA-greiningar muni í náinni framtið verða partur af öllu gæðaeftirliti í matvælaframleiðslu. „Sjávarútvegurinn er mjög spennandi fyrir okkur enda einn stærsti iðnaður landsins. Við erum að skoða DNA-greiningar í gæðaeftirliti í matvælaframleiðslu, t.d til að greina listeríu með ódýrari og fljótlegri aðferðum, m.a fyrir reykhúsin. Einnig þykir okkur spennandi að skoða hvernig við getum mögulega þróað greiningarþjónustu fyrir auðkenningu á matvælum sem kemur t.d. í veg fyrir svindl í matvælaviðskiptum.“

Verðmætin í tengslanetinu
Kristján segir fyrstu tvær vikurnar hafa farið sérstaklega vel af stað og er spenntur fyrir framhaldinu. „Að fá öll þessi tengsl í gegnum hraðalinn er að reynast okkur afar vel. Við eru nú þegar byrjaðir að kynnast og eiga samtöl við margt, mjög öflugt og klárt fólk úr matvælageiranum sem hefur áhuga að vinna með okkur. Þessi snertiflötur hraðalsins er alveg frábær enda er mjög mikilvægt að vinna að markvissum lausnum með því að tala við fólk á ólíkum sviðum með mismunandi þekkingu og reynslu. Það er mikilvægt fyrir okkur að geta unnið með mismunandi tilgátur, spurt spurninga og fengið mikilvæg svör frá öllu þessu reynslumikla fólki. Ég myndi segja að úr þeim samtölum fælust mikil verðmæti fyrir okkur.“

Stúdíó Birtíngur í samstarfi við Til sjávar og sveita. 

 

Nýta kartöfluhýði til bjórgerðar

Kartöfluhýði er lykilhráefni í bjórnum frá brugghúsinu Álfi en helmingur þurrefnis framleiðslunnar eru kartöflur. Sjálfbærni skiptir teymið miklu máli sem ætlar að festa sig í sessi á hörðum samkeppnismarkaði.

Við fyrstu sýn virðist fátt sameiginlegt með bjór og kartöfluhýði en teymið á bak við brugghúsið Álf bruggar bjór þar sem kartöfluhýði, sem annars færi til spillis, skipar stóran þátt í framleiðslunni. Teymið skipa þau Þórgnýr Thoroddsen yfirbruggari, Haukur Páll Finnsson, stofnandi fyrirtækisins og Bára Hlín Kristjánsdóttir verkefnastjóri.
Á æskuheimili Þórgnýs var bruggað léttvín sem hann segir hafa verið heldur görótt að smekk flestra. „Eitthvað virðist þó hafa setið eftir því ég hef lengi haft áhuga á skemmtilegum brugghugmyndum. Þegar Haukur og Bára komu til mín með þessa pælingu, um að brugga bjór úr kartöfluhýði, gat ég ekki annað en boðið þeim í tilraunamennsku og hún virðist ekkert ætla að enda hjá okkur.“

Þórgnýr segir að faðir Hauks sé einn af eigendum Þykkvabæjar og hafi stungið því að honum einn daginn að hann hefði lesið einhvers staðar að hægt væri að nýta kartöflur í bjórgerð. „Þá kom upp sú hugmynd hvort ekki væri hægt að nota það sem fellur til við gerð vara úr kartöflum til þess hins sama. Haukur er afskaplega drífandi einstaklingur og bara fór beint í málið.“

Hugmyndafræðin á bak við Álf er að framleiða góðan bjór úr eins íslensku hágæða hráefni og völ er á.

Íslenskasti bjórinn
Fyrsta tilraunin til að brugga bjór úr kartöflum leit ekki vel út í byrjun segir Þórgnýr sem upplýsir að þau hafi verið hæfilega bjartsýn með árangurinn. „En niðurstaðan kom skemmtilega á óvart og gaf algerlega tilefni fyrir okkur til að kafa dýpra í þessar pælingar. Vinnan hefur mikið til snúist um að kynnast kartöflunum sem hráefni og skoða hvað gengur og hvað gengur ekki. Hún á það til að vera svolítið dyntótt í meðförum og það þarf að kunna á henni lagið til að brugga bjór úr henni.“

Hugmyndafræðin á bak við Álf er að framleiða góðan bjór úr eins íslensku hágæða hráefni og völ er á segir Þórgnýr. „Vegna þess hve mikið hráefni í bjórnum okkar er ræktað hér á Íslandi má með góðu móti segja að þetta sé hreinlega íslenskasti bjór í heimi, en helmingur þurrefnisins eru kartöflur. Sterkjan úr kartöflunum hefur þó engin bragðáhrif á bjórinn og því er hann mjög léttur fyrir bragðlaukana og ætti að henta flestum sem kunna að meta góðan bjór.“

Í dag er bjórinn til sölu á nokkrum ölhúsum og veitingastöðum og teymið er langt komin með að koma bjórnum í sölu í Vínbúðinni.

Teymið skipa þau Þórgnýr Thoroddsen yfirbruggari, Bára Hlín Kristjánsdóttir verkefnastjóri og Haukur Páll Finnsson, stofnandi fyrirtækisins. Mynd / Marino Thorlacius

Mörg tæki í hendurnar
Þórgnýr segir það hafa verið ótrúlega merkilega upplifun fyrir hann að komast inn í viðskiptahraðalinn. „Fyrir fram gerði ég mér enga grein fyrir hverju þetta myndi breyta fyrir mig og framgang hugmyndarinnar. Hraðallinn er bara nýbyrjaður en við erum samt komin með svo mörg tæki til að vinna með. Okkur hefur auk þess verið ýtt út í ýmsar pælingar og verkefni sem að við hefðum hugsanlega aldrei farið út í og krafin um ýmis svör við spurningum sem við höfðum ekki hugsað út í. Það er hollt að láta grilla sig svolítið en það er hæglega stærsta áskorunin.“

Umhverfið skiptir máli
Sjálfbærni skiptir teymið miklu máli því eins og hann orðar það, þá er enginn gróði ef það er engin framtíð. „Við brennum öll fyrir því að reksturinn verði sem vænstur fyrir umhverfið. Í stað þess að framleiða meira, gerum við meira úr því sem framleitt er og vonum að það verði hvati fyrir aðra framleiðendur.“

Engin vandamál til
Ein stór spurning sem teymið veltir fyrir sér þessa dagana snýr að mögulegum viðskiptavinum. „Viðskiptavinir Álfs eru þeir sem kunna að meta góðan bjór en snertifletirnir við viðskiptavinina eru oft snúnir, sér í lagi í umhverfi sem er jafnbundið af ströngu regluverki og raun ber vitni. Þá kemur sér vel hjá okkur að eiga frasann „Það eru engin vandamál, bara lausnir“. Samkeppnin er mjög hörð á áfengismarkaðinum en litlu brugghúsin standa engu að síður mjög vel saman og hjálpast að þegar þörf er á. Það er mjög gaman að vinna í þannig umhverfi,“ segir Þórgnýr.

„Vegna þess hve mikið hráefni í bjórnum okkar er ræktað hér á Íslandi má með góðu segja að þetta sé hreinlega íslenskasti bjór í heimi …“

Metnaður og eldmóður
Þórgnýr hrósar íslenska frumkvöðlaumhverfinu og segir þar ríkja mikinn velvilja, metnað, þekkingu og eldmóð. „Það er gjörsamlega æðislegt að vinna með þessu góða fólki. Aðgangur að smærri styrkjum til nýsköpunarfyrirtækja mætti þó vera auðveldari. Síðan má líka nefna almennt regluverk og þann kostnað og óþarfa flækjustig því tengdu sem getur verið mjög íþyngjandi. Það virðist stundum vera munur á reglum, eftir því hvern talað er við, auk þess sem það er talsvert ógagnsæi til staðar í kerfinu þegar maður leggur af stað á nýja vegferð sem gerir þetta svolítið erfitt.“

Vilja festa sig í sessi
Fram undan eru spennandi tímar en höfuðmarkmið teymisins er að vera komin með fasta tilvist á íslenskum bjórmarkaði á næstu 2-3 árum. „Um leið þurfum við að ná að skala okkur talsvert upp. Í dag er framleiðslugeta okkar takmörkuð vegna tækja og rýmis. Því er mjög gerlegt og raunar talsvert æskilegt fyrir okkur að stækka við framleiðsluna sem fyrst. Það væri ekkert verra fyrir okkur í stöðunni en að geta selt umfram framleiðslugetu. Þannig að það eru mörg krefjandi verkefni fram undan sem krefjast mikillar vinnu af okkur en hey, hver sagði að þetta ætti að vera auðvelt?“

Stúdíó Birtíngur í samstarfi við Til sjávar og sveita. 

 

Einvalalið íslenskra poppara á tónleikum í kvöld

Landslið íslenskra poppara kemur fram á sérstökum aldamótatónleikum í Háskólabíói í kvöld, 26. apríl.

Allir eiga þeir sameiginlegt að hafa verið í hljómsveitum sem voru vinsælar og virkar í kringum síðustu aldamót. Og gott betur en það því flest af böndunum eru enn í fullu fjöri og allir söngvararnir enn starfandi við tónlist.

Tónleikarnir í kvöld verða tvískiptir. Ballöður og rólegri lög verða flutt fyrir hlé en eftir það verður allt gert vitlaust og talið í hverja sprengjuna á fætur annarri.

Fram koma: Magni, Hreimur, Gunni Óla, Einar Ágúst og Birgitta Haukdal. Hljómsveitarstjóri er Vignir úr Írafári.

Miðaverði verður frá 3.900 krónur en hægt er að nálgast miða á tix.is.

Mynd / Aldís Pálsdóttir

Telur árás á íslenska feðga tengjast mafíunni

|
Mynd / Karl Petersson.

Sigvaldi Kaldalóns, fararstjóri hjá VITA – ferðaskrifstofu, er búsettur á Tenerife og hann staðfestir frásögn feðganna sem þar var byrlað eitur fyrir skemmstu. Sigvaldi kom þeim til aðstoðar eftir að þeir urðu fyrir þessari óskemmtilegu reynslu og hefur í kjölfarið m.a. verið í samskiptum við lögreglu á staðnum.

Sigvaldi segir í samtali við Mannlíf að hann hafi heyrt fleiri dæmi um að fólk hafi verið rænt með þessum hætti, þ.e. byrlað eitur sem gerir fólk meðfærilegra í höndum misyndismanna. Hann staðfestir einnig að lögregla telji að um sé að ræða lyf sem innfæddir kalla burundanga eða scopolamine. Lyfið sé algengt í Suður-Ameríku og Bandaríkjunum þar sem það er notað af glæpagengjum til rána og mannrána. Sá sem er undir áhrifum lyfsins verður fyrir því sem kallað hefur verið efnafræðileg undirgefni. Fórnarlambið aðstoðar gjarnan árásarmann sinn við að koma fram vilja sínum og man síðan ekkert eftir atburðum. Vegna þess hve lyfið er óhugnalega áhrifaríkt hefur það verið kallað „andremma kölska“ (e. devils breath).

„Þetta eitur er bara ógeðfellt, ég vissi hreinlega ekki að það væri til. Þetta kemur frá Suður-Ameríku og er stundum kallað Devils Breath. Þetta hefur verið að aukast í Bandaríkjunum og í Suður-Ameríku og það eru náttúrlega margir frá Suður-Ameríku hér,“ útskýrir Sigvaldi.
Sigvaldi var í ágætu samband við lögreglu eftir árásina á feðgana. Hann segist hafa fengið þær upplýsingar að lögregla kannaðist við þessa aðferð og jafnframt að þetta væri ekki óalgegnt í götunni þar sem feðgunum var byrlað eitur.

„Þetta eitur er bara ógeðfellt, ég vissi hreinlega ekki að það væri til. Þetta kemur frá Suður-Ameríku og er stundum kallað Devils Breath. Þetta hefur verið að aukast í Bandaríkjunum og í Suður-Ameríku.“

„Lögreglu þótti mjög líklegt að þetta væri tengt rúmensku mafíunni. Skömmu áður hafði umræddur maður, þ.e. faðirinn, verið að versla af götusala og opnað þar veskið sitt fullt af peningum. Það væri nóg til þess að sá sem seldi honum gleraugun hringdi í félaga sinn sem er partur af þessu,“ segir Sigvaldi og bætir við að lögreglan hafi bent á að fólk geti orðið fyrir þessari eitrun eftir fleiri leiðum en að drekka lyfið, t.d. með því að snerta það eða þefa af því. „Þá ertu kominn á vald þess.“

Sigvaldi segir að málið sé ekki upplýst en að lögregla telji að árásin á feðgana sé hluti af stærra máli. „Lögreglan gerði þó rassíu í þessari tilteknu götu eftir að málið kom upp. Maður hefur orðið var við að þeir fylgist með þessari götu og á þessum stöðum er fjöldi óeinkennisklæddra lögreglumanna að fá sér bjór og blanda geði. Bíða eftir að verða varir við einhverjar svona misjafnar aðferðir.“

Sjá einnig: „Við lifðum af og fyrir það erum við þakklátir“

Mynd af Sigvalda: Karl Petersen

Reynsluboltar með nýtt lag

Hljómsveitin KUL sendi nýlega frá sér lagið Hot Times en það er annað lagið sem sveitin sendir frá sér og fylgir þannig eftir laginu Drop Your Head sem kom út seinni hluta 2018.

KUL er hljómsveit með mikla reynslu að baki en meðlimir hljómsveitarinnar hafa allir verið virkir í íslensku tónlistarlífi um árabil, en hljómsveitina skipa Heiðar Örn Kristjánsson (Botnleðja, The Viking Giant Show, Pollapönk), Helgi Rúnar Gunnarsson (Benny Crespo’s Gang, Elín Helena, Horrible Youth), Hálfdán Árnason (Himbrimi, Sign, Legend) og Skúli Gíslason (The Roulette, Different Turns). Hljómsveitin vinnur þessa dagana að plötu með upptökustjóranum Arnari Guðjónssyni (Leaves, Warmland). Hægt er að hlusta á Hot Times á öllum helstu streymisveitum og á Albumm.is.

Árásin í Noregi: Nafn mannsins sem lést

Annar mannanna sem var handtekinn í tengslum við skotárásina í Mehamn í Finmörku í Noregi er bróðir hins látna.

Lögregla var kölluð til á staðinn um klukkan 5.30 í fyrrinótt. Maðurinn sem varð fyrir skotinu var alvarlega slasaður þegar lögregla kom á vettvang. Endurlífgunartilraunir báru ekki árangur og var hann úrskurðaður látinn á staðnum, samkvæmt upplýsingum frá norsku lögreglunni.

Maðurinn sem lét lífið eftir skotárásina hét Gísli Þór Þórarinsson. Hann var fertugur.

Norska blaðið Verdens Gang (VG) segir að árásin hafi átt sér stað í heimahúsi en ekki kemur fram hver var húsráðandi. Voru tveir menn handteknir vegna málsins.

Maðurinn sem er talinn hafa skotið hinn látna birti játningu og afsökunarbeiðni á Facebook-síðu sinni skömmu eftir atvikið. Hann er 35 og var hálfbróðir hins látna.

Hinn, sem er grunaður um aðild að málinu, er 32 ára en hann neitar sök.

Mennirnir tveir koma til með að verða yfirheyrðir í dag. Báðir hafa stöðu grunaðs manns. Í Verdens Gang segir verjandi annars þeirra, Jens Bernhard Herstad að skjólstæðingur sinn neiti sök í málinu og segist ekki bera ábyrgð. Lögmaðurinn hyggst ræða við manninn í dag með aðstoð túlks.

Minn­ing­ar­at­höfn var haldin um Gísla Þór í Mehamn-kirkju í gær hjá séra Mariu Dale sókn­ar­presti. Eins og fram hefur komið í fjölmiðlum ríkir mikil sorg í Mehamn og eru íbúarnir í áfalli vegna málsins.

Fréttin hefur verið uppfærð.

Færsla á Facebook frá öðrum hinna grunuðu lýsir skotárásinni sem óviljaverki

|
|

Annar mannanna sem handtekinn var í kjölfar skotárásar, í Mehamn í Finnmörku, sem varð íslenskum mann á fertugsaldri að bana baðst fyrirgefningar í færslu á Facebook og segist ekki hafa ætlað sér að skjóta manninn. Þetta kemur fram í umfjöllun norska blaðsins Verdens Gang (VG).

Leinan Mathiesen, lögreglustjóri í Porsanger, segir við VG að lögregluyfirvöld vinni enn að rannsókn málsins. Því séu upplýsingar af skornum skammti. Lögreglan hefur staðfest að þau hafi séð færsluna en yfirvöld vilja ekki tjá sig um innihald hennar.

Staðarmiðilinn iFinnmark segir að í færslunni komi fram að maðurinn hafi ekki ætlað sér að hleypa af skoti.

Lögregla var kölluð til um klukkan 5.30 í í nótt. Maðurinn var alvarlega slasaður þegar lögregla kom á vettvang. Endurlífgunartilraunir báru ekki árangur og var hann úrskurðaður látinn á staðnum samkvæmt upplýsingum frá norsku lögreglunni.

Lítið vitað um íslenska tóbakið

Varað hefur verið við því að stóraukin tóbaksnotkun muni skila sér í hrinu krabbameina þegar fram í sækir. Um það er þó ekkert hægt að fullyrða því engar rannsóknir hafa verið gerðar á áhrifum íslenska neftóbaksins.

Í nýjasta tölublaði Mannlífs er fjallað ítarlega um stóraukna munntóbaksnotkun á meðal Íslendinga, en í fyrra seldust tæplega 45 tonn af íslensku munntóbaki sem að mestu er notað í vor. Aldrei áður hefur selst jafn mikið magn af tóbaki. Áhrifin af þessari miklu notkun eru þó enn ekki komin fram.

„Ég hef ekki séð neitt tilfelli á Íslandi enn þá þar sem einhver hefur fengið krabbamein í munn en reynslan af því að troða íslensku neftóbaki upp í munninn er ekki enn komin fram,“ segir Hannes Hjartarson, háls-, nef- og eyrnalæknir, sem hefur áratuga reynslu af lækningum á krabbameini í höfði og hálsi.

Umtalsverður munur er á íslensku neftóbaki og sænsku munntóbaki. Ekki bara er það íslenska umtalsvert sterkara og þar af leiðandi meira ávanabindandi heldur er kornastærðin meiri, það er bæði grófara og þurrara. Hannes undrast þá stefnu stjórnvalda að banna innflutning á sænsku munntóbaki, sem hefur verið margrannsakað, en á sama tíma heimila sölu á því íslenska sem ekkert er vitað um. „Það er búið að gera fjölda rannsókna í Svíþjóð og það hefur aldrei verið sýnt fram á að það valdi krabbameini í munni eins og margir hafa verið að slúðra um. Þótt það vissulega valdi ofholdgun og bólgum. Þess vegna væri miklu eðlilegra að nota það sem búið er að rannsaka og er ekki krabbameinsvaldandi frekar en eitthvað sem er miklu sterkara og við vitum ekkert hverjar afleiðingarnar eru til lengri tíma litið.“

Hvert höggið á fætur öðru hefur dunið á Arion

|
Arion

Í hverju tölublaði tiltekur Mannlíf þá aðila sem átt hafa góða viku og slæma viku. Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra, er sigurvegari vikunnar á meðan hvert höggið á fætur öðru hefur dunið á Arion banka.

Góð vika – Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra

Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra.

Heilbrigðisráðherra hefur mátt þola töluverða gagnrýni frá þingmönnum Sjálfstæðisflokksins sem vilja auka veg einkareksturs í heilbrigðiskerfinu. Svandís hefur kosið að svara fyrir sig á vellinum, ef svo má segja, og í vikunni skrifaði hún undir samstarfssamning við kollega sína í Noregi og Danmörku um sameiginlega þátttöku í lyfjaútboðum.

Ef vel tekst til gæti þetta þýtt umtalsvert lægri lyfjakostnað fyrir sjúklinga og fréttir um að alvarlega veikir einstaklingar fái ekki lyf vegna lyfjaskorts eða kostnaðar munu vonandi heyra til undantekninga. Þegar upp er staðið gæti þetta orðið stærsta einstaka afrek Svandísar á ráðherraferlinum.

Slæm vika – Arion banki

Það hefur hvert höggið á fætur öðru dunið á Arion banka undanfarnar vikur og mánuði. Bankinn hefur tapað miklum fjármunum á gjaldþrotum flugfélaganna Primera og WOW svo ekki sé minnst á vandræðaganginn í kringum kísilverksmiðjuna í Helguvík sem enn sér ekki fyrir endann á. Í vikunni kom svo bylmingshögg þegar Valitor var dæmt til að greiða rekstrarfélagi Wikileaks 1,2 milljarða í skaðabætur.

Í kjölfarið var send út afkomuviðvörun þar sem segir að tjón bankans vegna þessa nemi 600 milljónum króna. Bankastjórinn Höskuldur Ólafsson hvarf á braut á dögunum og ljóst að eftirmaður hans á ærið verk fyrir höndum.

Íslendingur látinn eftir skotárás í Noregi

Íslenskur maður á fertugsaldri lést eftir skotárás í Mehamn í Finmörku í Noregi í nótt. Aftenposten greinir frá.

Lögregla var kölluð tl um klukkan 5.30 í í nótt. Maðurinn var alvarlega slasaður þegar lögregla kom á vettvang. Endurlífgunartilraunir báru ekki árangur og var hann úrskurðaður látinn á staðnum, samkvæmt upplýsingum frá norsku lögreglunni.

Tveir menn voru handteknir vegna málsins. Þeir eru sagðir þekkja manninn en ekki kemur fram hver tengslin eru.

Norska blaðið Verdens Gang (VG) segir að skotárásin hafi átt sér stað í heimahúsi en ekki kemur fram hver var húsráðandi.

Umboðsmaður Alþingis ítrekað óskað svara frá utanríkisráðuneytinu vegna Hauks Hilmarssonar

|
Mynd: Leikmenn án landamæra/Simon Downey|

Utanríkisráðuneytið hefur ítrekað hunsað fyrirmæli umboðsmanns Alþingis um svör vegna kvörtunar foreldrar Hauks Hilmarssonar sem fullyrt er að hafi fallið í Sýrlandi í febrúar árið 2018.

 

Eva Hauksdóttir, móðir Hauks, birti bréf umboðsmanns á Facebook í gær og gagnrýnir að stjórnsýslan telji sig ekki bundna af fyrirmælum umboðsmanns. „Ísland er landið þar sem mótmælendur eiga að hlýða löggunni þegar hún bannar þeim að nýta stjórnarskrárvarinn rétt sinn til að láta skoðanir sínar í ljós. En líka landið þar sem stjórnsýslan þarf ekki að hlýða Umboðsmanni Alþingis,“ skrifar Eva.

Þann 8. júní næstkomandi stendu hópurinn Leikmenn án landamæra fyrir málþingi um hugsjónir Hauks Hilmarssonar. Málþingið fer fram í ráðstefnusal Íslenskrar erfðagreiningar.

Leituðu til umboðsmanns til að knýja fram svör

Foreldrar Hauks leituðu til umboðsmanns Alþingis í nóvember á síðasta ári til að knýja fram svör frá utanríkisráðuneytinu um aðgerðir stjórnvalda vegna leitarinnar að Hauki og svara um afdrif hans. Fátt hefur verið um svör um beinar aðgerðir ráðuneytisins til aðstandenda vegna málsins. „Úrskurðarnefnd upplýsingamála gerði utanríkisráðuneytinu að afhenda okkur slatta af gögnum til viðbótar við það sem þau voru búin að láta okkur fá. Það voru ekki gögn heldur bara tímalína um það hverja hefði verið haft samband við en ekkert hægt að sjá nein samskipti. Okkur fannst úrskurður ÚNU ekki ganga nærri nógu langt og skorta rök fyrir því hversvegna við mættum ekki sjá meira.“ segir Eva í samtali við Mannlíf.

Í bréfi umboðsmanns til utanríkisráðuneytinsins sem dagsett er 26. apríl kemur fram að umboðsmaður hafi ítrekað óska svara en ekki fengið. „Ég leyfi mér að ítreka þau tilmæli í bréfi, dags 31. desember 2018 og 26. mars sl., að utanríkisráðherra láti umboðsmann Alþingis í té upplýsingar og skýringar í tilefni af kvörtun sem Eva Hauksdóttir og Hilmar Bjarnasona hafa borið fram með hliðsjón af því sem um er beðið í bréfi umboðsmanns,“ segir í bréfinu.

Tyrkneski fjölmiðlar fullyrtu snemma í mars árið 2018 að Haukur hafi fallið í loftárás Tyrkja á Badina-Dimilya í febrúar sama ár. Aðstandendur Hauks hafa síðan leitað svara og ekki hefur tekist að hafa upp á líkamsleifum Hauks.

„Rýr í roðinu“

Eva hefur gagnrýnt íslensk yfirvöld fyrir framtaksleysi og skort á svörum vegna hvarfs Hauks. Fyrir rúmu ári sagði hún á Facebook að gögn sem ráðuneytið hafi afhent henni séu heldur „rýr í roðinu“. „Ég sé því fram á margra mánaða ferli við að knýja fram rétt minn, fyrst í gegnum Úrskurðarnefnd um upplýsingamál og ef það dugar ekki þá í gegnum Umboðsmann Alþingis. Ég hef nóg annað að gera þessa dagana svo allar hugmyndir um skilvirkari leiðir eru vel þegnar,“ skrifaði Eva fyrir ári.

Málið er nú á borði umboðsmanns en lítið virðist bóla á svörum.

Efast um hina opinberu sögu

Síðastliðin mars fjallaði Stundin ítarlega um leitina að Hauk og sagði frá því að nánir vinir hans efist um hina opinberu frásögn af andláti Hauks. Blaðið ræddi við Snorra Pál Jónsson og Steinunni Gunnlaugsdóttir sem ásamt Fatimu, unnustu Hauks, hafa lagst í mikla rannsóknarvinnu og leitað svara. Frásagnir þeirra sem þau hafa rætt við af vettvangi eru á margan hátt á skjön við fyrrgreinda yfirlýsingu YPG. „Við höfum fengið þær upplýsingar eftir ýmsum leiðum að Haukur hafi horfið, ekki skilað sér til baka úr varnaraðgerð í kringum aðra viku febrúar. Félagar hans hafi leitað hans í um það bil tvær vikur, allt þar til YPG lýsti því yfir að hann væri fallinn. Sú yfirlýsing byggist á því einu að hægt var að staðfesta andlát annarra hermanna á þessu svæði á svipuðum tíma,“ segir Snorri Páll í viðtali við Stundina þar sem hann rekur með ítarlegum hætti hverju rannsókn þeirra hefur skilað og hverju ekki.

Hefur ráðherra „gert allt sem í hans valdi stendur til að finna Hauk“?

Margrét Tryggvadóttir, varaþingmaður Samfylkingarinnar, beindi fyrirspurn að Guðlaugi Þór Þórðarsyni, utanríkisráðherra, á þingi í nóvember síðastliðnum. Þar sagði hún fjölskyldu Hauks ekki hafa fengið skýr svör um hvað orðið hafi um líkamsleifar hans. „Hafa íslensk stjórnvöld spurt tyrknesk stjórnvöld beint hvað hafi orðið um líkamsleifar þeirra sem féllu í árásunum 24. febrúar sl.? Þegar ég segi beint á ég við ekki við hvort rætt hafi verið við sendiráð Tyrkja í Ósló eða aðrar diplómatískar leiðir notaðar heldur hvort utanríkisráðherra sjálfur hafi beitt sér sérstaklega og krafist svara frá tyrkneskum stjórnvöldum um afdrif Hauks Hilmarssonar. Hefur ráðherrann krafist þess að farið verði inn á svæði þar sem átökin voru og þeirra sem þar féllu leitað?“ spurði Margrét ráðherra. Guðlaugur Þór sagði þá að allra leiða hafi verið leitað vegna málsins. „Samstarfsríki okkar vöruðu við því í upphafi að staðan væri einstaklega flókin og erfitt að afla upplýsinga og var reyndin sú að þau hafa takmarkaða aðstoð getað veitt. Íslensk stjórnvöld hafa ítrekað óskað eftir upplýsingum um málið frá tyrkneskum stjórnvöldum og fengið staðfest eftir mörgum leiðum að þarlend stjórnvöld telji Hauk af. Fjölskylda hans hefur verið upplýst um það eins og öll önnur skref sem tekin hafa verið í leitinni að Hauki. Við teljum borgaraþjónustuþætti málsins lokið í bili en lögreglan rannsakar málið sem mannshvarf. Utanríkisþjónustan mun áfram eiga regluleg samskipti við fulltrúa tyrkneskra yfirvalda í tengslum við þetta mál. Íslensk stjórnvöld munu einnig tala áfram fyrir aukinni virðingu fyrir mannréttindum og alþjóðlegum mannréttindum í Tyrklandi og annars staðar í tvíhliða samskiptum og á alþjóðavettvangi eftir því sem tækifæri gefst, til að mynda á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, í Evrópuráðinu og hjá ÖSE.“

Margrét ítrekaði þá fyrirspurnina og spurði ráðherra hvort hann telji sig „persónulega hafi gert allt sem í hans valdi stendur til að finna Hauk eða lík hans ef hann er sannarlega látinn og tryggja að það verði flutt heim?“

Því svaraði utanríkisráðherra játandi. „Ég hef gert allt sem í mínu valdi stendur til að hjálpa til í þessu máli. Ég hef m.a. rætt þetta við kollega mína í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Það er mér til efs að stjórnvöld hafi gengið jafn langt í sambærilegu máli og við Íslendingar höfum gert. Ef það er eitthvað sem við getum gert til að hjálpa frekar til við þetta erfiða mál munum við gera það. En við höfum leitað allra þeirra leiða sem við höfum talið geta hjálpað í þessu erfiða máli. Ef eitthvað kemur upp þannig að við teljum að við getum gert meira munum við auðvitað gera það.“

Guðlaugur Þór fundaði með efnahgsmálaráðherra Tyrklands

Utanríkisráðherra hitti Nihat Zeybekci efnahagsmálaráðherra Tyrklands í lok júlí árið 2018. Þá átti Guðlaugur Þór fund með honum á EFTA-fundi í Skagafirði. „Hann fullvissaði okkur um það að hann myndi skoða þetta og koma þá með upplýsingar til okkar. Ég vil trúa að hann geri það og ég vona svo sannarlega að við getum náð einhverjum árangri í þessu erfiða máli,“ sagði Guðlaugur við RÚV eftir fundinn.

Aðstandendur Hauks hafa opnað vefinn Leikmenn án landamæra sem tileinkaður er Hauki, leitinni af svörum og baráttu Hauks. „Sonur minn Byltingin helgaði líf sitt andófi gegn ríkisvaldi, auðvaldi og hervaldi. Hann stóð fyrir og tók þátt í beinum aðgerðum gegn umhverfisspjöllum, kapítalisma og fasisma, bæði á Íslandi og erlendis. Hann var virkur liðsmaður Saving Iceland í baráttunni gegn Kárahnúkavirkjun, sjálfboðaliði í Palestínu, meðlimur í Heimssambandi verkafólks, virkur í hústökuhreyfingum á Íslandi og í Grikklandi. Hann var frumkvöðull í baráttu fyrir réttindum flóttafólks á Íslandi og vann að björgun flóttamanna í Grikklandi,“ segir í skrifum Evu um Hauk á vefnum.

Aðalmynd: Leikmenn án landamæra/Simon Downey

Skaðablót í Bíó Paradís

Það má reikna með að mikil stemning verði í Bíó Paradís laugardaginn 27. apríl þegar hið svokallaða Skaðablót verður haldið.

Fram koma: Bjarki, Video1. Plútó Djs, Bruce B2B Árni, Hermigervill, Van ta, Örvar Smárason, Tirador, Sólveig Matthildur, Jana Spacelight, Allenheimer, Good Moon Deer, Dynkur og Jade Gola. Stuðið hefst stundvíslega klukkan 20. Aðgangseyrir er 2.000 krónur. Forsala á tix.is.

„Það vill enginn horfa á mann sem er 225 kíló“

Mynd / Hákon Davíð Björnsson

Tómas Þór Þórðarson var í forsíðuviðtali á Mannlífi í gær þar sem hann sagði meðal annars frá mikilli lífsstílsbreytingu en árið 2014 var hann orðinn 225 kíló og átti erfitt með að hreyfa sig en er í dag 105 kíló og í fínu formi. Undir það síðasta átti hann orðið erfitt með að koma sér fram úr rúminu og þyngdin hafði hamlandi áhrif á frama hans í starfi.

Spurður hvort offitunni hafi fylgt þunglyndi, setur Tómas fyrirvara. „Ég vil ekki hafa orðið þunglyndi í flimtingum,“ segir hann. „Ég hef aldrei verið greindur með þunglyndi en auðvitað var maður andlega þungur. Sérstaklega árið 2014 þegar ég náði botninum. Allt það ár upplifði ég mikla vanlíðan, fór ekki á fætur fyrr en rétt áður en ég átti að mæta í vinnuna á kvöldvakt klukkan fjögur. Ég bara komst ekki fram úr rúminu og fannst allt voðalega ómögulegt. Ég lifi að stórum hluta fyrir íslenska fótboltann en var hættur að geta farið á völlinn. Það var algjör kvöl og pína að þurfa að horfa á leikina í sjónvarpinu eins og auli.“

„ Það var algjör kvöl og pína að þurfa að horfa á leikina í sjónvarpinu eins og auli.“

Tómas segist ekki síst þakka hvatningu frá fólkinu í kringum hann að hann skyldi að lokum ákveða að prófa að taka mataræðið í gegn. „Allt í kringum mig var fólk sem vissi hvað í mér bjó, hvað ég gat og get varðandi vinnuna. Alveg frá því að ég lýsti mínum fyrsta leik hef ég fundið hvað það á vel við mig og ég geri það vel, eins og sést kannski á því að nú er verið að kaupa mig til að lýsa enska boltanum sem tugþúsundir horfa á – svo eitthvað hef ég verið að gera rétt. Ég hef kannski ekki mesta sjálfstraust í heimi, út af mínum komplexum í gegnum tíðina. Ég var alltaf að líta í kringum sig til að gá hvort einhver væri að benda á mig eða tala um mig sem byggði upp óöryggi og gerði mér erfitt fyrir að vera eitthvað breimandi af sjálfstrausti út á við.

„Ég var bara fastur inni í mér, horfandi út.“

En samt sem áður þá hef ég alltaf vitað að í þessum eina geira, að minnsta kosti, þá get ég fjallað og talað um íþróttir og lýst þeim. Ég hef það, en gat aldrei verið fyrir framan myndavél, bara lýst leikjum þar sem enginn möguleiki var á að ég þyrfti að vera í mynd. Það vill enginn horfa á mann sem er 225 kíló. Ég vissi samt að ég gat það og vissi líka að það voru fleiri á þeirri skoðun þótt ég væri ekki líkamlega í standi til þess. Það olli mér vanlíðan að vita hvað ég gat en þurfa að horfa á það líf sem ég gæti átt í gegnum einhverja rimla. Ég var bara fastur inni í mér, horfandi út. Og sem betur fer braust ég á endanum út og er núna með tvo sjónvarpsþætti auk þess að lýsa oft beinum útsendingum og hef átt alveg frábær ár undanfarið.“

Rappópera á Grandagarði

Styrmir og Læknadeildin ætla að fagna útgáfu á bók- og vínilplötuverkinu What Am I Doing With My Life? að Grandagarði 27, á morgun, laugardaginn 27. apríl.

Verkið What Am I Doing With My Life? er hvort tveggja í senn rappópera á 12 tommu vínilplötu og bók með sérútbúnum tónlistarteikningum sem urðu til í kjölfarið á Evróputúr Styrmis Arnar Guðmundssonar og félaga sem hann eignaðist á ferðalaginu og mynda nú Læknadeildina. Fjörið hefst að Grandagarði 27 í dag klukkan 17 og stendur til klukkan 21.

Ekki lengur bara tískubylgja

Samfelld aukning á notkun munntóbaks er verulegt áhyggjuefni og er aukningin slík að ekki er hægt að tala um tískubylgju lengur. Notkun eykst þrátt fyrir að verð á tóbaki hafi hækkað um mörg hundruð prósent.

Í nýútkominni ársskýrslu ÁTVR kom fram að sala á íslensku neftóbaki hafi aldrei veri ðmeiri en í fyrra. Selt magn nam tæplega 45 tonnum. Þó að um neftóbak sé að ræða er áætlað að á milli 70 til 80 prósent tóbaksins sé notað í munn samkvæmt rannsókn Embættis landlæknis. Notkunin er mest á meðal karlmanna á aldrin – um 18 til 34 ára. Í þessum aldurs – hópi nota 14 prósent karla tóbak í vör daglega og rúmlega 6 prósent sjaldnar en daglega. Heildarhlutfall ungra karlmanna sem notar tóbak er því tæplega 22 prósent.

Þetta er svipað og verið hefur undanfarin ár en það sem er nýtt er að ungar konur eru farnar að nota tóbak í vör í auknum mæli. „Það hefur orðið aukning á tóbaksnotkun ungra kvenna í Noregi en þetta er alveg ný mynd fyrir okkur. Þetta vekur upp áhyggjur þótt þessi viðbót skýri alls ekki alla aukninguna,“ segir Viðar Jensson, verkefnisstjóri tóbaksvarna hjá Embætti landlæknis.

„Það hefur orðið aukning á tóbaksnotkun ungra kvenna í Noregi en þetta er alveg ný mynd fyri rokkur. Þetta vekur upp áhyggjur …“

Um tvö prósent kvenna á aldrinum 18 til 34 ára nota munntóbak daglega og 5 öðru hvoru. Árið 2002 nam selt magn neftóbaks 10,9 tonnum og hefur neyslan því fjórfaldast síðan þá þrátt fyrir að smásöluverð hafi aukist um mörg hundruð prósent. „Það er ekki hægt að kalla þetta tískubylgju lengur þegar við höfum verið að horfa upp á samfellda aukningu í 15 ár. Við sjáum í gögnum frá Svíþjóð að þegar ungir karlmenn eru orðnir háðir munntóbaki þá er meðalneysla 13 til 14 tímar á dag. Menn þurfa stöðugt að vera að nota tóbak og þar af leiðandi er erfitt að hætta,“ segir Viðar sem telur þrátt fyrir allt að verðstýring hafi haft áhrif.

„Ráðleggingar Alþjóða heilbrigðisstofnunarinnar þegar kemur að forvörnum eru númer eitt að hækka verð, sérstaklega þegar kemur að ungu fólki. Það voru miklar hækkanir 2013 og um þarsíðustu áramót og þá sló á aukninguna en áhrifin dvína eftir því sem lengra líður frá. Þannig að þessar hækkanir virka en þær þurfa að vera meira viðvarandi.“

Töldu að neyslan myndi deyja út
Upphaflegt markmið með banni á innflutningi munntóbaks að sporna við neyslu meðal ungmenna. Það kom því flatt upp á marga þegar fólk fór að taka upp á því að nota íslenska munntóbakið í vörina.

„Ég byrjaði að vinna í tóbaksvörnum árið 1998 og þá sáu menn þetta alls ekki fyrir. Ástæðan fyrir því að íslenskt neftóbak var selt áfram á Íslandi og ekki bannað samhliða hinu tóbakinu var ákvæði í EES-samningnum sem segir að ef það er vara fyrir á markaði sem hefur ákveðna hefð, þá mátti leyfa hana. Það var notað fyrir neftóbakið á sínum tíma og svo sáu menn fyrir sér að það myndi bara deyja út.“ Ekki hefur komið til tals innan embættisins að mæla með að banna íslenskt neftóbak með öllu líkt og gert var með það innflutta.

„Fyrir mörgum árum gerði ÍBR áhugaverða könnun sem leiddi í ljós að drengir sem stunda íþróttir nota tóbak í vör til jafns á við aðra sem eru ekki í íþróttum. Það er þess vegna ekki þannig að það sé algengara að íþróttafólk taki í vörina.“

Viðar segir að reglulega uppgötvi menn eitthvað nýtt þegar kemur að tóbaksnotkun. Þannig gáfu menn sér að þeir sem notuðu neftóbak í nefið væru einkum eldri karlmenn. „Svo þegar við gerðum stóra könnun árið 2012 sáum við að stærsti hópurinn var karlmenn á miðjum aldri. Notkunin minnkar stöðugt eftir því sem aldurinn
færist ofar eða neðar. Þetta breytti al gjörlega heimsmyndinni.“

Íþróttamenn hafðir fyrir rangri sök
Munntóbaksneysla hefur gjarnan verið tengd við íþróttaiðkun, það er að ungir menn komi saman í búningsklefanum fyrir og eftir æfingar og fái sér í vörina. Kannanir sýna hins vegar að þetta er byggt á falskri ímynd. „Fyrir mörgum árum gerði ÍBR áhugaverða könnun sem leiddi í ljós að drengir sem stunda íþróttir nota tóbak í vör til jafns á við aðra sem eru ekki í íþróttum. Það er þess vegna ekki þannig að það sé algengara að íþróttafólk taki í vörina. Þetta verður hins vegar sýnilegra meðal íþróttafólks og þess vegna er stutt í fullyrðingar að það sé fyrst og fremst íþróttafólk sem notar þetta, þótt það sé ekki endilega satt,“ segir Viðar.

Kviknaði á ljósaperu á heiðinni

Líkt og mörg frumkvöðlafyrirtæki fæddist hugmyndin að Feed the Viking við óvenjulegar aðstæður. Fyrirtækið framleiðir hollt og prótínríkt snakk úr þurrkuðu kjöti og fiski, best þekktu undir enska heitinu Jerky, en það nýtur mikilla vinsælda víða um heim.

Stofnandi fyrirtækisins, Friðrik Guðjónsson var í útkalli með Hjálparsveit skáta í Garðabæ sumarið 2016, þegar hann fékk en hann hefur verið félagi í sveitinni í rúmlega áratug. Hann segist alltaf hafa verið með bandarískt Beef Jerky með sér í ferðum og útköllum vegna þess hve fljót, handhæga og góða orku slík fæða gefi. „Í þessu tiltekna útkalli höfðu tveir aðilar örmagnast við göngu upp á Hellisheiði í vondu veðri. Eftir að hafa gefið þeim Beef Jerky og vatn fengu þeir nægilega orku til að labba niður af sjálfsdáðum og í kjölfarið  kviknaði á ljósaperu í kollinum á mér og hugmynd að eigin framleiðslu. Nú fá auðvitað allir sem ég hitti á fjöllum íslenskt Jerky til að bragða á.“

Náið samstarf

Fyrsta varan var Fish Jerky sem kom á markað í ágúst 2017 í samstarfi við Skinney-Þinganes. Tæpu ári síðar bættist Lamb Jerky við en viðtökurnar við báðum vörunum hafa verið algjörlega frábærar að hans sögn. „Í janúar á síðasta ári kom Ari Karlsson inn í reksturinn með mér eftir að hafa unnið með mér og Norðlenska í þróuninni á Lamb Jerky-vörunni. Við erum æskuvinir og okkur hefur lengi dreymt um að vinna saman. Ari er matreiðslumeistari að mennt og hefur alþjóðlega reynslu af hinni ýmsu matvælagerð sem nýtist svo sannarlega vel hjá félaginu. Við erum í mikilli vöruþróun og vorum til að mynda að bæta við Beef Jerky í byrjun apríl og kjötsúpan bætist svo við í sumar. Annars sér Ari að mestu um vöruþróun og sölu á meðan ég er meira í rekstrinum og erlendu sókninni en saman sjáum við um að pakka vörunum og keyra út pantanirnar.“

Sjálfur er Friðrik viðskiptafræðingur að mennt frá Háskólanum í Reykjavík og hefur stofnað og tekið þátt í rekstri á þremur öðrum fyrirtækjum áður enn hann stofnaði Feed the Viking.

Kjötbragðið nýtur sín

Jerkey-vörurnar eru með sterka skírskotun í íslenskar matarhefðir að sögn Friðriks og er öllum aukefnum, svo sem sykri og salti, stillt í eins mikið hóf og mögulegt er. „Lamb Jerky er t.d. kryddað með íslensku sjávarsalti og kryddblöndu sem amma hans Ara notaði fyrir sunnudagslærið þegar hún eldaði fyrir fjölskylduna. Beef Jerky er örlítið sterkari enda með chili-pipar. Þó eiga báðar vörurnar það sameiginlegt að þær leyfa kjötbragðinu að njóta sín. Öll framleiðsla okkar er úr íslensku hráefni og unnin hér á landi. Því er um atvinnuskapandi framleiðslu að ræða þar sem mörg eru handtök eru í framleiðsluferlinu.“

Nýta hraðalinn vel

Félagarnir segjast gríðarlega stoltir og ánægðir með að hafa verið valdir í viðskiptahraðalinn og ætla svo sannarlega að nýta sér hann út í ystu æsar. „Við erum komnir vel á veg með vörurnar okkar en þær  eru nú til sölu á öllum helstu ferðamannastöðum á landinu auk þess sem þær fást einnig í vefverslun okkar og á Amazon. Í viðskiptahraðlinum fáum við leiðbeiningar og handleiðslu við að stækka fyrirtækið okkar og sækja á ný markaðssvæði með hjálp frá því frábæra tengslaneti sem við erum að tengjast. Hingað til höfum við fyrst og fremst selt vörur okkar til erlendra ferðamanna sem sækja landið heim en einnig höfum átt í góðum viðræðum við nokkrar innlendar matvörubúðir og vonumst til að geta hafið sölu á vörunum okkar til íslenskra neytanda núna í sumar. Stefnan er því sett enn frekar á íslenska smásölumarkaðinn en við horfum líka mikið til útflutnings. Við erum að fá miklu meiri og betri viðbrögð við vörum okkar á Amazon en við áttum von á og höfum þær nú til sölu í Bandaríkjunum, Kanada, Bretlandi og Þýskalandi og bætum Ítalíu, Frakklandi, Spáni og Mexíkó við á næstu misserum. Þannig að það eru mjög spennandi tímar fram undan hjá okkur.“

Gefandi umhverfi

Íslenska frumkvöðlaumhverfið er ekki nýtt fyrir Friðriki sem hefur, eins og áður segir, komið að stofnun og rekstri nokkurra fyrirtækja. „Ég er mjög hrifinn af frumkvöðlaumhverfinu hérlendis og hef starfað í því í áratug. Bæði hef ég séð um rekstur á hugmyndum sem voru komnar af stað og eins stofnað fyrirtæki og síðar selt það. Hugmyndin þarf að sjálfsögðu að vera góð, það þarf að vera markaður fyrir hana og svo þarf að þekkja helstu gildrur og hættur sem fylgja fyrirtækjarekstri. Þetta er mjög langt frá því að vera auðvelt en þetta er gefandi og getur verið vel þess virði þegar vel gengur.“

Stúdíó Birtingur í samstarfi við Til Sjávar og Sveita.

 

Þorði ekki að segja frá klikkuninni

Undirstaðan í snyrtivörunum frá Beauty by Iceland eru gulrætur og rófur úr blómlegum sveitum Suðurlands.

Erna Hödd Pálmadóttir ólst upp í sveit á Suðurlandi þar sem grænmetisframleiðsla hefur staðið í miklum blóma í áratugi og varð fyrir vikið snemma meðvituð um næringargildi grænmetis. Það vakti athygli hennar á unga aldri hversu mikið af grænmetisframleiðslu fjölskyldunnar var sent til baka frá verslunum og um leið hversu mikið af grænmeti fékk aldrei að fara úr vöruhúsinu vegna útlitsgalla.

„Á þessum árum var ég farin að huga meira að heilbrigði húðarinnar og sá þá möguleikann sem var beint fyrir framan mig öll þessi ár, þ.e. að framleiða snyrtivörur úr íslensku og næringarríku grænmeti sem er útlitsgallað og ekki talið söluhæft. Fjölskyldan ræktar gulrætur og rófur sem eru ríkar af vítamínum og ég sá tækifæri í að framleiða snyrtivörur úr þeim.“

Hún ákvað því að leggja allt undir og setti á fót fyrirtækið Beauty by Iceland samhliða námi í viðskiptafræði við Háskóla Íslands.

Búa yfir mikilli hollustu

Í fyrstu hóf Erna að afla sér heimilda erlendis frá þar sem rannsóknir hafa verið gerðar á hráefninu og sá þá betur hvernig hún gæti hagað framleiðslu sinni. „Ég viðurkenni það alveg að ég þorði ekki að segja neinum frá þessari klikkun til að byrja með. Mögulega hafði ég ekki trú á sjálfri mér en einnig hafa íslenskir snyrtivöruframleiðendur ekki notast mikið við matvæli í framleiðslu sinni, utan sjávarfangs, eftir því sem ég best veit.“

Undirstaðan í framleiðslunni eru gulrætur og rófur sem búa yfir mikilli hollustu að hennar sögn. „Gulrætur eru ríkar af andoxunarefnum en þau vítamín sem við varðveitum í vörunum eru A-, C- og E-vítamín auk fosfórs en þessi efni eru nauðsynleg fyrir heilsu húðar, hárs og taugar líkamanns.“

Rófurnar eru ekki síðri að hennar sögn en þær innihalda m.a. natrín, kalín, sykrur, A-, C- og D-vítamín, kalsín, magnesíum og járn. „Þegar C-vítamíni er bætt við daglega umhirðu húðar jafnar það húðlit og ver hana fyrir sýnilegum áhrifum mengunar auk þess að bæta rakastig og viðhalda unglegri húð.“

Ótrúlega þakklátar

Í dag starfa tveir starfsmenn hjá fyrirtækinu. Utan Ernu, sem gegnir stöðu framkvæmdastjóra, er Bóel Guðlaugsdóttir fjármálastjóri og saman vinna þær að vöruþróun. „Við höfum einnig fengið inn fagaðila að ólíkum verkefnum, t.d. efnafræðing, hönnuð og annað fagfólk á snyrtivörumarkaði.“

Hún segir þær alls ekki hafa búist við því að komast inn í viðskiptahraðalinn þegar þær skiluðu umsókninni. „Því erum við svo ótrúlega þakklátar fyrir að fá að taka þátt. Við höfum sett okkur mælanleg markmið í þróun á vörunum en þar sem framleiðslan er árstíðabundin nýtum við hraðalinn til að byggja upp markaðssetningu og vöruþróun. Það hefur verið ómetanlegt að fá innsýn í alla þá vitneskju sem þetta stórkostlega fólki býr yfir sem kemur að hraðlinum og er að aðstoða okkur. Fyrstu vikurnar hafa sannarlega farið fram úr væntingum okkar.“

Skemmtileg samkeppni

Erna segir grunngildi fyrirtækisins snúa að því að allir eigi rétt á því að líða vel með sjálfan sig og húð sína. „Því erum við fyrst og fremst að horfa til þeirra hópa sem eiga við húðvandamál að stríða. Vörur okkar munu innihalda þessi vítamín sem ég minntist á áðan en engum óæskilegum aukefnum er bætt við. Flestir vita að grænmeti er hollt og því ættu allir að geta borið það á sig líka, jafnvel borðað það.“

Mjög mikil samkeppni ríkir á snyrtivörumarkaði en Erna lítur ekki á hana sem ógn heldur segir hana bara vera skemmtilega. „Þau fyrirtæki sem eru í snyrtivöruframleiðslu á Íslandi eru mörg hver að gera stórkostlega hluti. Því tel ég að Beauty by Iceland geti einnig lært mikið af þeim í stað þess að líta á þau sem ógn, því neytandinn er að leita að mismunandi vörum sem hægt er að blanda saman.“

Margir tilbúnir að hjálpa

Aðspurð um framtíðarhorfur segir Erna stefnu fyrirtækisins vera að fá sem flesta grænmetisbændur hérlendis í lið með sér og þróa bestu snyrtivörur sem völ er á. „Til þess munum við nota hráefni sem aðrir sjá ekki tækifæri í að nota, þar með talið aðrar tegundir grænmetis sem hafa frábæra kosti fyrir húðumhirðu. Alþjóðlegur markaður er stór og ef við tökum nágrannaþjóðir okkar þá er sóun matvæla enn stærra vandamál þar. Þetta hráefni viljum við nýta í okkar framleiðslu á næstu árum.“

Hún segir íslenskt samfélag vera að vakna til meðvitundar um hversu mikils virði landbúnaður sé í raun og veru. „Þau fyrirtæki sem hafa farið í gegnum svona viðskiptahraðal eru að gera frábæra hluti og ég tel að frumkvöðlaumhverfið sé mjög opið fyrir frábærum hugmyndum. Ekki má heldur gleyma að nefna hversu margir eru tilbúnir að aðstoða með hugmyndir og vísa manni á réttan stað. Það er sannarlega mikils virði og mun leiða til enn frekari verðmætasköpunar fyrir íslenskt samfélag til framtíðar.“

Stúdíó Birtingur í samstarfi við Til Sjávar og Sveita.

 

Tryggja ferskleika alla leið til kaupandans

Tracio er nýtt upplýsingakerfi fyrir matvælaiðnað sem eykur rekjanleika, skilvirkni og traust í virðiskeðju matvæla.

Stefán P. Jones hefur verið viðloðandi sjávarútveg frá því hann var þrettán ára gamall og því ekki furða að hugmyndir hans um næstu kynslóð rekjanleika og upplýsingakerfa sem eykur skilvirkni og traust í virðiskeðju matvæla, megi rekja þangað. „Eftir ellefu ár á sjó fór ég í land og stofnaði sölu- og útflutningsfyrirtæki þar sem ég keypti og seldi fiskafurðir til Evrópu. Þar upplifði ég alls kyns vandamál í virðiskeðju fisksendinga, t.d. að vita nánast ekkert um vöruna eftir að hún lenti á meginlandinu. Fyrir vikið tapaði ég oft háum fjárhæðum vegna gæðavandamála sem ég gat með engu móti leyst sökum þess að ég hafði engar áreiðanlegar upplýsingar um meðhöndlun vörunnar.“

Í úrslit í frumkvöðlakeppni

Í kjölfarið segist hann hafa fengið mikinn áhuga á því hvernig leysa mætti slík vandamál með svo kallaðri IoT-tækni sem á þeim tíma var mjög dýr. „Það var svo árið 2015 sem ég kom auga á áhugaverða tækni sem byggir á prentanlegum rafrásum og skynjurum. Sú tækni er margfalt ódýrari en hefðbundinn IoT-búnaður, lögun þess örþunn og þar með hægt nota eins og hefðbundinn merkimiða.“

Árið 2016 stofnaði Stefán fyrirtækið Seafood IQ þar sem stefnan var að þróa prentanlega skynjara í samstarfi við leiðandi hátæknifyrirtæki frá Suður-Afríku. „Skynjarinn og hugbúnaðurinn áttu að vera sérstaklega hannaðir fyrir sjávarútveg. Við fengum strax fínar móttökur og fengum t.d. tvenn nýsköpunarverðlaun auk þess að komast í úrslit í frumkvöðlakeppni sem haldin var í Stanford-háskólanum í Bandaríkjunum.“

Mikil stefnubreyting

Eftir miklar viðræður við framleiðendur hér á landi tók fyrirtækið stefnubreytingu árið 2018 sem miðaði af því að taka inn landbúnað og þar með setja fókusinn á almenn matvæli undir nýjum hatti Tracio. „Við þessar breytingar, ásamt nýju viðskiptamódeli, fengum við byr undir báða vængi og má segja að tækifærin séu nú margfalt meira spennandi þar sem við erum komnir á risavaxinn markað, búnir að lækka fjárþörf til muna og sjáum fram á að geta markaðssett okkar fyrstu vöru á næstu mánuðum.“

Margar lausnir í einum pakka

Stefán útskýrir betur hvað Tracio gengur út á. „Um er að ræða nýtt upplýsingakerfi fyrir matvælaiðnað. Ólíkt samkeppninni mun Tracio-„platformið“ bjóða í framtíðinni allt á einum stað: lausnir sem hjálpa fyrirtækjum í matvælaiðnaði að auka samkeppnishæfni, skapa traustan rekjanleika, lækka áhættu og tryggja ferskleika á vörum þeirra til kaupanda. Með því að selja margar lausnir í einu „platformi“ skapast mikil hagræðing. Það mætti líkja Tracio við Office-pakkann frá Microsoft en samkeppnin sem treystir á eitt tekjustreymi komandi frá t.d. rekjanleika þjónustu mun seint geta keppt við okkur.“

Tryggir gæðin

Fyrsta vara fyrirtækisins heitir Tracio assurance en um er að ræða nýja þjónustu sem byggir á skynjara fyrirtækisins, Temp Tracker Pro, sem mælir nákvæmt hitastig matvæla í flutningsferlinu og birgðageymslum segir Stefán. „Þessi þjónustulausn mun auka gagnsæi, rekjanleika og tryggja gæði í flutningsferlinu auk þess að straumlínulaga birgðaumsýslu og vörustjórnun. Matvara sem er vöktuð með Tracio assurance skapar traustan rekjanleika og kemur í veg fyrir slæma meðhöndlun í virðiskeðjunni og tryggir þar með gæði til kaupanda.“

Í góðum félagsskap

Vinnudagarnir hafa verið langir hjá Stefáni síðustu árin og hann segist sinna mörgum hlutverkum innan fyrirtækisins. „Ég hef legið yfir þessu síðustu fjögur árin því ég tel mjög mikilvægt að vita nákvæmlega hvernig búnaðurinn virkar svo ég geti áttað mig betur á hvaða möguleikar eru í boði þegar kemur að vöruþróun.“

Stúdíó Birtíngur í samstarfi við Til Sjávar og Sveita.

 

Allt í einu farin að hlusta á Jóa P og Króla

|||
|||

Listakonan Eyrún Ósk Jónsdóttir kveðst nota tónlist mikið til að koma sér í ákveðinn gír. Þessa dagana er hún að skrifa bók og notar hana þá til að fá innblástur og hvatningu.

 

Töfrandi föstudagar

Platan Töfrabörn með Ragnheiði Gröndal.

„Á föstudögum er ég enn í sköpunargírnum og skrifa eitthvað fram eftir kvöldi. Undanfarið hafa tveir tónlistarmenn gert föstudagskvöldin mín töfrandi, báðir með rætur í þjóðlagastílnum sem ég hef alltaf heillast hvað mest af. Það er annars vegar nýja platan hennar Ragnheiðar Gröndal Töfrabörn. Eins og nafnið gefur til kynna er eitthvað einstaklega töfrandi við þessa plötu. Þarna staðfestir Ragnheiður enn á ný að hún er ein stórkostlegasta tónlistarkona sem við eigum. Og svo er það nýja platan hans Ólafs Torfasonar, Hamskipti. Ég var heilluð eftir útgáfutónleika sem hann hélt í Fríkirkjunni í síðasta mánuði. Tónlistin talaði beint inn í hjarta mitt og ég upplifði einhverjar nýjar víddir.“

Rokkaðir laugardagar

„Á laugardögum finnst mér svo gott að fara í ræktina snemma, sonur minn er alltaf að biðja mig að setja á lög fyrir sig með Jóa Pé og Króla og svo allt í einu er ég farin að hlusta á þá sjálf í ræktinni og dúndra í Áfram Jóipé og Í átt að tunglinu þegar ég er að lyfta, svona í bland við Skunk Anansie auðvitað sem er alltaf í uppáhaldi. Svo ef veðrið er gott þá er gaman að fara í lítið „road trip“ aðeins út fyrir bæinn á laugardagseftirmiðdegi. Þá er vinsælt að skella Meatloaf í tækið. Uppáhaldslagið mitt í heiminum er einmitt með honum og heitir Rock and Roll Dreams Comes Through. Það lag hefur komið mér í gegnum ýmsar hindranir á lífsleiðinni.“

Rólegir sunnudagar

Eyrún Ósk hlustar gjarnan á Tom Waits á sunnudögum.

„Á sunnudögum er ég meira róleg heima, kannski að taka til eða leysa lífsgátuna í samræðum við manninn minn og þá er gott að hlusta á Tom Waits saman eða tónlist sem við erum nýbúin að uppgötva. Það er t.d. ungur drengur sem kallar sig Flammueus sem tók þátt í Músíktilraunum í ár með hljómsveit sinni. Við vorum alveg heilluð og ég mæli með að fólk hlusti t.d. á lagið Jenny með þeim yfir sunnudags-vegansteikinni.“

Til framtíðar á föstudegi

Síðast en ekki síst

Höfundur / Steinunn Stefánsdóttir

Ekki þarf að kynna Gretu Thunsberg, skólastúlkuna frá Svíþjóð sem hratt af stað loftslagsverkföllum barna og ungmenna sem nú standa hvern föstudag víðsvegar um heimsbyggðina. Í dag er til dæmis loftslagsverkfall íslenskra skólabarna og ungmenna haldið tíunda föstudaginn í röð.

Krafa unga fólksins er einföld, að jörðin verði áfram byggileg. Að ekki verði haldið áfram að ganga á jörðina og andrúmsloftið þannig að ekkert verði eftir fyrir komandi kynslóðir. Það þýðir að efnaðasti hluti mannkyns þarf að skrúfa niður neyslu sína og ferðalög, sem sagt láta frá sér venjur sem hafa flokkast sem lífsgæði.

Það er erfitt að láta frá sér gæði. Í því sambandi er þó vert að hafa í huga að þessi gæði standa aðeins broti mannkyns til boða, sömuleiðis að þetta neyslumynstur hefur aðeins staðið í fáeina áratugi, örstutt tímabil í stóra samhenginu. En það er líka mikilvægt að vera meðvituð um að gríðarlega sterk og valdamikil peningaöfl eiga mikilla hagsmuna að gæta varðandi það að neysla aukist fremur en minnki.

Í vikunni las ég bókina sem fjölskylda Gretu Thunsberg gaf út um líf sitt og baráttu í fyrra, Scenar ur hjärtat eða Þættir frá hjartanu. Þessi bók átti að fjalla um baráttu fjölskyldunnar við að koma lífi dætra sinna sem báðar glíma við raskanir á einhverfurófi úr ógöngum.

Verkefnið vatt upp á sig og bókin er auk þess ákall um að fólk horfist í augu við það neyðarástand sem hefur skapast vegna umhverfisáhrifa lífsstíls efnaðasta hluta mannkyns og bregðist við því. Reyndar eru í bókinni færð rök fyrir því að þetta tvennt tengist, þ.e. að með því að draga úr neyslu, ferðalögum og hraða verði samfélagið aðgengilegra fyrir fólk sem svipar til þeirra systra, Gretu og Beötu, og raunar telja höfundarnir að með því að draga úr hraða og neyslu þá verði heimurinn betri fyrir alla.

Ákall fjölskyldunnar í bókarlok hljómar eitthvað á þessa leið:

Baksviðs er Móðir jörð tilbúin.
Tjöldin verða dregin frá á hverri stundu.
Okkur er nauðsynlegt að fara að tala um hvernig okkur líður.
Vegna þess að nú er það undir okkur sjálfum komið.
Þetta erum við gegn myrkrinu.
Frá munni til munns, frá borg til borgar, frá landi til lands.
Skipuleggið ykkur.
Grípið til aðgerða.
Látið vatnið gárast.
Það er pláss á sviðinu.

Mikil verðmæti fólgin í samstarfinu

ArcanaBio þróar nýja tegund af tæknilausn sem gerir vísindamönnum kleift að útbúa öflug DNA-greiningarpróf á mun fljótlegri og einfaldari hátt en áður.

ArcanaBio er nýtt fyrirtæki í hugbúnaðarlíftækni sem er að þróa nýja tegund af tæknilausn sem býr til DNA-greiningarpróf með hjálp háhraðatölva í skýinu. Um er að ræða próf sem notuð eru til að gera DNA-rannsóknir í ýmsum tilgangi, allt frá því að skoða matvæli fyrir gæðaeftirlit og tegundavottanir, yfir í flóknari notkun á sviði líftækni, t.d. fyrir bakteríu- og örverurannsóknir. Tæknilausnin gerir vísindamönnum, líffræðingum og öðrum sérfræðingum kleift að útbúa öflug DNA-greiningarpróf á mun fljótlegri og einfaldari hátt en áður hefur verið hægt að gera með núverandi lausnum á markaðnum og með umtalsverðum sparnaði segir Kristján Már Gunnarsson, meðstofnandi og yfirmaður viðskiptaþróunar hjá ArcanaBio. „Við teljum okkur vera að opna á nýjar og spennandi leiðir fyrir vísindamenn og líffræðinga með því að bjóða upp á aukna sjálfvirknivæðingu, einfalda flókna ferla ásamt því að auðvelda og flýta fyrir allri þeirri undirbúningsvinnu sem fer í að þróa áreiðanleg próf fyrir ýmsar tegundir DNA-greininga.“

Miklar framfarir
Kristján segir miklar tækniframfarir hafa átt sér stað á síðustu árum með tilkomu smærri og ódýrari vélbúnaðarlausna, bæði í raðgreiningum og í rauntímagreiningum sem ArcanaBio þróar lausnir fyrir. „Þá höfum við átt mjög farsælt samstarf við Advania í Hafnarfirði sem hefur gefið okkur aðgang að mjög öflugri háhraðaþjónustu sem hjálpar okkur mikið við að þróa hugbúðinn hraðar og gera umfangsmiklar tilraunir.“
Fjölbreyttur bakgrunnur

„Við teljum okkur vera að opna á nýjar og spennandi leiðir fyrir vísindamenn og líffræðinga með því að bjóða upp á aukna sjálfvirknivæðingu.“

Meðstofnandi Kristjáns er Dr. Andy McShea en þeir hafa starfað saman síðastliðin fjögur ár að ýmsum verkefnum. „Andy átti upprunalega hugmyndina að lausninni en hann hefur töluverða reynslu að gerð DNA-tæknilausna. Hann var m.a. lykilstjórnandi hjá bandaríska líftæknifyrirtækinu CombiMatrix auk þess sem hann var stjórnandi og ráðgjafi fyrir Bosarge Family Office, sem er einkasjóður bandaríska milljarðamæringsins Ed Bosarge, en þar kom hann að ýmsum líftæknitengdum verkefnum.“

Sjálfur sinnir Kristján viðskiptaþróun eins og fyrr segir auk þess að vinna náið með tækniteyminu sem er að hluta til staðsett bæði í Rúmeníu og Bandaríkjunum. „Meðal fyrri verka minna má m.a. nefna stofnun TeqHire árið 2013 en félagið sérhæfir sig í að útvega fyrirtækjum, bæði hér á landi og erlendis, tæknifólk til starfa og hefur félagið vaxið töluvert. TeqHire fékk t.d. viðurkenningu sem einn af vaxtarsprotunum hjá Samtökum iðnaðarins árið 2016.“
Í teymi ArcanaBio er einnig bandarískur vísindamaður sem þróaði frumgerð af tækninni sem m.a. var nýtt til að þróa fyrsta prófið sem notað var til að greina hinn skaðlega Zika-vírus.

Kristján Már Gunnarsson, meðstofnandi og yfirmaður viðskiptaþróunar hjá ArcanaBio. Mynd / Marino Thorlacius

Rannsaka sýklalyfjaónæmar bakteríur
ArcanaBio er einnig að vinna að gerð rannsóknarverkefnis sem gengur út á að gera hagkvæmari og ódýrari greiningarpróf og ferla til að greina sýklalyfjaónæmi í bakteríum, bæði í mönnum og dýrum hér á landi. Þá stendur til að nota vélnám (e. machine learning) við frekari rannsóknir á gögnunum til að skoða hvaða sýklalyfi bakteríurnar eru líklegar til að mynda ónæmi gegn. Samhliða þessu verkefni stendur til að skoða leiðir til að útbúa hagkvæmar greiningaraðferðir við að skima innfluttar matvörur og fylgjast þannig með sýklalyfjaónæmum bakteríum.

Sparar tíma og eykur gagnsæi
Helstu viðskiptavinir fyrirtækisins verða rannsóknarstofur, líftæknifyrirtæki, lyfjaframleiðendur og háskólar. „Það ríkir mikil samkeppni á þessum tugmilljarða-dollara markaði. Við teljum okkur hins vegar vera með töluvert aðgreinanlega lausn sem býður upp á minni hættu á að röng próf séu útbúin fyrir rannsóknir. Töluverður kostnaður getur falist í þróunarferlinu við að útbúa próf, sem á endanum virka ekki sem skyldi og þarf þá að byrja aftur á öllu ferlinu sem getur í sumum tilvikum, aðallega stærri verkefnum, reynst mjög kostnaðarsamt. Þannig er hugbúnaðinum ætlað spara tíma, bjóða upp á aukna sjálfvirknivæðingu og einnig auka gagnsæi í rannsóknarvinnunni.“

Tengsl við frumgreinar
Kristján segir helstu ástæðu þess að ArcanaBio hafi sóst eftir að komast í viðskiptahraðalinn vera þá sérstöku áherslu sem lögð er á sjávarútveginn og matvælageirann. Einnig skipti máli þekking og tengslanet frá mentorum sem koma með verðmætaráðgjöf til fyrirtækjanna. Hann segir að DNA-greiningar muni í náinni framtið verða partur af öllu gæðaeftirliti í matvælaframleiðslu. „Sjávarútvegurinn er mjög spennandi fyrir okkur enda einn stærsti iðnaður landsins. Við erum að skoða DNA-greiningar í gæðaeftirliti í matvælaframleiðslu, t.d til að greina listeríu með ódýrari og fljótlegri aðferðum, m.a fyrir reykhúsin. Einnig þykir okkur spennandi að skoða hvernig við getum mögulega þróað greiningarþjónustu fyrir auðkenningu á matvælum sem kemur t.d. í veg fyrir svindl í matvælaviðskiptum.“

Verðmætin í tengslanetinu
Kristján segir fyrstu tvær vikurnar hafa farið sérstaklega vel af stað og er spenntur fyrir framhaldinu. „Að fá öll þessi tengsl í gegnum hraðalinn er að reynast okkur afar vel. Við eru nú þegar byrjaðir að kynnast og eiga samtöl við margt, mjög öflugt og klárt fólk úr matvælageiranum sem hefur áhuga að vinna með okkur. Þessi snertiflötur hraðalsins er alveg frábær enda er mjög mikilvægt að vinna að markvissum lausnum með því að tala við fólk á ólíkum sviðum með mismunandi þekkingu og reynslu. Það er mikilvægt fyrir okkur að geta unnið með mismunandi tilgátur, spurt spurninga og fengið mikilvæg svör frá öllu þessu reynslumikla fólki. Ég myndi segja að úr þeim samtölum fælust mikil verðmæti fyrir okkur.“

Stúdíó Birtíngur í samstarfi við Til sjávar og sveita. 

 

Nýta kartöfluhýði til bjórgerðar

Kartöfluhýði er lykilhráefni í bjórnum frá brugghúsinu Álfi en helmingur þurrefnis framleiðslunnar eru kartöflur. Sjálfbærni skiptir teymið miklu máli sem ætlar að festa sig í sessi á hörðum samkeppnismarkaði.

Við fyrstu sýn virðist fátt sameiginlegt með bjór og kartöfluhýði en teymið á bak við brugghúsið Álf bruggar bjór þar sem kartöfluhýði, sem annars færi til spillis, skipar stóran þátt í framleiðslunni. Teymið skipa þau Þórgnýr Thoroddsen yfirbruggari, Haukur Páll Finnsson, stofnandi fyrirtækisins og Bára Hlín Kristjánsdóttir verkefnastjóri.
Á æskuheimili Þórgnýs var bruggað léttvín sem hann segir hafa verið heldur görótt að smekk flestra. „Eitthvað virðist þó hafa setið eftir því ég hef lengi haft áhuga á skemmtilegum brugghugmyndum. Þegar Haukur og Bára komu til mín með þessa pælingu, um að brugga bjór úr kartöfluhýði, gat ég ekki annað en boðið þeim í tilraunamennsku og hún virðist ekkert ætla að enda hjá okkur.“

Þórgnýr segir að faðir Hauks sé einn af eigendum Þykkvabæjar og hafi stungið því að honum einn daginn að hann hefði lesið einhvers staðar að hægt væri að nýta kartöflur í bjórgerð. „Þá kom upp sú hugmynd hvort ekki væri hægt að nota það sem fellur til við gerð vara úr kartöflum til þess hins sama. Haukur er afskaplega drífandi einstaklingur og bara fór beint í málið.“

Hugmyndafræðin á bak við Álf er að framleiða góðan bjór úr eins íslensku hágæða hráefni og völ er á.

Íslenskasti bjórinn
Fyrsta tilraunin til að brugga bjór úr kartöflum leit ekki vel út í byrjun segir Þórgnýr sem upplýsir að þau hafi verið hæfilega bjartsýn með árangurinn. „En niðurstaðan kom skemmtilega á óvart og gaf algerlega tilefni fyrir okkur til að kafa dýpra í þessar pælingar. Vinnan hefur mikið til snúist um að kynnast kartöflunum sem hráefni og skoða hvað gengur og hvað gengur ekki. Hún á það til að vera svolítið dyntótt í meðförum og það þarf að kunna á henni lagið til að brugga bjór úr henni.“

Hugmyndafræðin á bak við Álf er að framleiða góðan bjór úr eins íslensku hágæða hráefni og völ er á segir Þórgnýr. „Vegna þess hve mikið hráefni í bjórnum okkar er ræktað hér á Íslandi má með góðu móti segja að þetta sé hreinlega íslenskasti bjór í heimi, en helmingur þurrefnisins eru kartöflur. Sterkjan úr kartöflunum hefur þó engin bragðáhrif á bjórinn og því er hann mjög léttur fyrir bragðlaukana og ætti að henta flestum sem kunna að meta góðan bjór.“

Í dag er bjórinn til sölu á nokkrum ölhúsum og veitingastöðum og teymið er langt komin með að koma bjórnum í sölu í Vínbúðinni.

Teymið skipa þau Þórgnýr Thoroddsen yfirbruggari, Bára Hlín Kristjánsdóttir verkefnastjóri og Haukur Páll Finnsson, stofnandi fyrirtækisins. Mynd / Marino Thorlacius

Mörg tæki í hendurnar
Þórgnýr segir það hafa verið ótrúlega merkilega upplifun fyrir hann að komast inn í viðskiptahraðalinn. „Fyrir fram gerði ég mér enga grein fyrir hverju þetta myndi breyta fyrir mig og framgang hugmyndarinnar. Hraðallinn er bara nýbyrjaður en við erum samt komin með svo mörg tæki til að vinna með. Okkur hefur auk þess verið ýtt út í ýmsar pælingar og verkefni sem að við hefðum hugsanlega aldrei farið út í og krafin um ýmis svör við spurningum sem við höfðum ekki hugsað út í. Það er hollt að láta grilla sig svolítið en það er hæglega stærsta áskorunin.“

Umhverfið skiptir máli
Sjálfbærni skiptir teymið miklu máli því eins og hann orðar það, þá er enginn gróði ef það er engin framtíð. „Við brennum öll fyrir því að reksturinn verði sem vænstur fyrir umhverfið. Í stað þess að framleiða meira, gerum við meira úr því sem framleitt er og vonum að það verði hvati fyrir aðra framleiðendur.“

Engin vandamál til
Ein stór spurning sem teymið veltir fyrir sér þessa dagana snýr að mögulegum viðskiptavinum. „Viðskiptavinir Álfs eru þeir sem kunna að meta góðan bjór en snertifletirnir við viðskiptavinina eru oft snúnir, sér í lagi í umhverfi sem er jafnbundið af ströngu regluverki og raun ber vitni. Þá kemur sér vel hjá okkur að eiga frasann „Það eru engin vandamál, bara lausnir“. Samkeppnin er mjög hörð á áfengismarkaðinum en litlu brugghúsin standa engu að síður mjög vel saman og hjálpast að þegar þörf er á. Það er mjög gaman að vinna í þannig umhverfi,“ segir Þórgnýr.

„Vegna þess hve mikið hráefni í bjórnum okkar er ræktað hér á Íslandi má með góðu segja að þetta sé hreinlega íslenskasti bjór í heimi …“

Metnaður og eldmóður
Þórgnýr hrósar íslenska frumkvöðlaumhverfinu og segir þar ríkja mikinn velvilja, metnað, þekkingu og eldmóð. „Það er gjörsamlega æðislegt að vinna með þessu góða fólki. Aðgangur að smærri styrkjum til nýsköpunarfyrirtækja mætti þó vera auðveldari. Síðan má líka nefna almennt regluverk og þann kostnað og óþarfa flækjustig því tengdu sem getur verið mjög íþyngjandi. Það virðist stundum vera munur á reglum, eftir því hvern talað er við, auk þess sem það er talsvert ógagnsæi til staðar í kerfinu þegar maður leggur af stað á nýja vegferð sem gerir þetta svolítið erfitt.“

Vilja festa sig í sessi
Fram undan eru spennandi tímar en höfuðmarkmið teymisins er að vera komin með fasta tilvist á íslenskum bjórmarkaði á næstu 2-3 árum. „Um leið þurfum við að ná að skala okkur talsvert upp. Í dag er framleiðslugeta okkar takmörkuð vegna tækja og rýmis. Því er mjög gerlegt og raunar talsvert æskilegt fyrir okkur að stækka við framleiðsluna sem fyrst. Það væri ekkert verra fyrir okkur í stöðunni en að geta selt umfram framleiðslugetu. Þannig að það eru mörg krefjandi verkefni fram undan sem krefjast mikillar vinnu af okkur en hey, hver sagði að þetta ætti að vera auðvelt?“

Stúdíó Birtíngur í samstarfi við Til sjávar og sveita. 

 

Einvalalið íslenskra poppara á tónleikum í kvöld

Landslið íslenskra poppara kemur fram á sérstökum aldamótatónleikum í Háskólabíói í kvöld, 26. apríl.

Allir eiga þeir sameiginlegt að hafa verið í hljómsveitum sem voru vinsælar og virkar í kringum síðustu aldamót. Og gott betur en það því flest af böndunum eru enn í fullu fjöri og allir söngvararnir enn starfandi við tónlist.

Tónleikarnir í kvöld verða tvískiptir. Ballöður og rólegri lög verða flutt fyrir hlé en eftir það verður allt gert vitlaust og talið í hverja sprengjuna á fætur annarri.

Fram koma: Magni, Hreimur, Gunni Óla, Einar Ágúst og Birgitta Haukdal. Hljómsveitarstjóri er Vignir úr Írafári.

Miðaverði verður frá 3.900 krónur en hægt er að nálgast miða á tix.is.

Mynd / Aldís Pálsdóttir

Telur árás á íslenska feðga tengjast mafíunni

|
Mynd / Karl Petersson.

Sigvaldi Kaldalóns, fararstjóri hjá VITA – ferðaskrifstofu, er búsettur á Tenerife og hann staðfestir frásögn feðganna sem þar var byrlað eitur fyrir skemmstu. Sigvaldi kom þeim til aðstoðar eftir að þeir urðu fyrir þessari óskemmtilegu reynslu og hefur í kjölfarið m.a. verið í samskiptum við lögreglu á staðnum.

Sigvaldi segir í samtali við Mannlíf að hann hafi heyrt fleiri dæmi um að fólk hafi verið rænt með þessum hætti, þ.e. byrlað eitur sem gerir fólk meðfærilegra í höndum misyndismanna. Hann staðfestir einnig að lögregla telji að um sé að ræða lyf sem innfæddir kalla burundanga eða scopolamine. Lyfið sé algengt í Suður-Ameríku og Bandaríkjunum þar sem það er notað af glæpagengjum til rána og mannrána. Sá sem er undir áhrifum lyfsins verður fyrir því sem kallað hefur verið efnafræðileg undirgefni. Fórnarlambið aðstoðar gjarnan árásarmann sinn við að koma fram vilja sínum og man síðan ekkert eftir atburðum. Vegna þess hve lyfið er óhugnalega áhrifaríkt hefur það verið kallað „andremma kölska“ (e. devils breath).

„Þetta eitur er bara ógeðfellt, ég vissi hreinlega ekki að það væri til. Þetta kemur frá Suður-Ameríku og er stundum kallað Devils Breath. Þetta hefur verið að aukast í Bandaríkjunum og í Suður-Ameríku og það eru náttúrlega margir frá Suður-Ameríku hér,“ útskýrir Sigvaldi.
Sigvaldi var í ágætu samband við lögreglu eftir árásina á feðgana. Hann segist hafa fengið þær upplýsingar að lögregla kannaðist við þessa aðferð og jafnframt að þetta væri ekki óalgegnt í götunni þar sem feðgunum var byrlað eitur.

„Þetta eitur er bara ógeðfellt, ég vissi hreinlega ekki að það væri til. Þetta kemur frá Suður-Ameríku og er stundum kallað Devils Breath. Þetta hefur verið að aukast í Bandaríkjunum og í Suður-Ameríku.“

„Lögreglu þótti mjög líklegt að þetta væri tengt rúmensku mafíunni. Skömmu áður hafði umræddur maður, þ.e. faðirinn, verið að versla af götusala og opnað þar veskið sitt fullt af peningum. Það væri nóg til þess að sá sem seldi honum gleraugun hringdi í félaga sinn sem er partur af þessu,“ segir Sigvaldi og bætir við að lögreglan hafi bent á að fólk geti orðið fyrir þessari eitrun eftir fleiri leiðum en að drekka lyfið, t.d. með því að snerta það eða þefa af því. „Þá ertu kominn á vald þess.“

Sigvaldi segir að málið sé ekki upplýst en að lögregla telji að árásin á feðgana sé hluti af stærra máli. „Lögreglan gerði þó rassíu í þessari tilteknu götu eftir að málið kom upp. Maður hefur orðið var við að þeir fylgist með þessari götu og á þessum stöðum er fjöldi óeinkennisklæddra lögreglumanna að fá sér bjór og blanda geði. Bíða eftir að verða varir við einhverjar svona misjafnar aðferðir.“

Sjá einnig: „Við lifðum af og fyrir það erum við þakklátir“

Mynd af Sigvalda: Karl Petersen

1...1.4631.4641.465...1.599Síðu 1.464 af 1.599

Raddir

© 2023 Mannlíf.is. Allur réttur áskilinn. Notkun á efni miðilsins er óheimil án samþykkis.