Embætti héraðssaksóknara réðst í umfangsmiklar aðgerðir í síðustu viku vegna Skeljungsmálsins svokallaða. Fléttan sem ofin var í málinu er talin hafa falið í sér sölu hlut á undirverði, ólögmæta nýtingu á fjármunum Skeljungs, þynningu á veði kröfuhafa og um 850 milljóna króna greiðslu til hvers þeirra þriggja starfsmanna banka sem seldu nýjum eigendum Skeljung.

Fimmtudaginn 31. maí réðst embætti héraðssaksóknara í umfangsmiklar aðgerðir vegna máls sem hafði verið til skoðunar þar frá miðju ári 2016. Málið snérist um meint umboðsvik, meint skilasvik, möguleg mútubrot og mögulegt brot á lögum um peningaþvætti þegar olíufélagið Skeljungur og tengd félög voru keypt og seld á árunum 2008 til 2013. Við brotunum getur legið allt að sex ára fangelsisvist.

Fimm einstaklingar eru með stöðu sakbornings við rannsókn málsins. Tvö þeirra, hjónin Svanhildur Nanna Vigfúsdóttir og Guðmundur Þórðarson, voru handtekinn á fimmtudag. Hin þrjú; Einar Örn Ólafsson, Halla Sigrún Hjartardóttir og Kári Guðjónsson, sem unnu saman í fyrirtækjaráðgjöf Glitnis fyrir um áratug, voru boðuð til skýrslutöku sama dag.

Fólkið er grunað um að hafa misnotað aðstöðu sína til að koma eignum út úr banka á undirverði, að hafa nýtt sameiginlegar eignir Skeljungs og bankans til að greiða fyrir kaup í félaginu, að hafa viljandi rýrt eignir Íslandsbanka og að hafa gert með sér samkomulag þar sem Svanhildur Nanna og Guðmundur afhentu hinum þremur sem seldu þeim Skeljung yfir 800 milljónir króna hverju fyrir sig fyrir þeirra aðkomu að málinu.

Á sama tíma og handtökurnar áttu sér stað fóru fram húsleitir víða um höfuðborgarsvæðið í tengslum við rannsókn málsins. Engar eignir voru þó kyrrsettar á þessu stigi málsins, en fólkið hefur allt efnast mjög hratt á síðustu árum. Og öll þau umsvif hófust með Skeljungsviðskiptunum sem nú þykir rökstuddur grunur um að hafi ekki staðist lög.

Bestu og verstu viðskiptin

Salan á Skeljungi og P/F Magn vöktu eðlilega mikla athygli í lok árs 2013. Þau voru valin bestu viðskipti ársins 2013 af Markaðnum, fylgiriti Fréttablaðsins um efnahagsmál og viðskipti. Í rökstuðningi dómnefndarmanna sagði m.a. „Ef rétt er að þau [hjónin Svanhildur Nanna Vigfúsdóttir og Guðmundur Örn Þórðarson] hafi fengið tíu milljarða króna fyrir félagið (með skuldum) eru þau réttnefndir snillingar!“ og „Eigendur Skeljungs koma vel frá borði — fengu ríflega greitt fyrir sinn hlut.“

Viðskiptin voru líka ofarlega á blaði yfir verstu viðskipti ársins, en í þeim flokki lentu þau í öðru sæti. Þar var þó átt við að viðskiptin hefði verið léleg fyrir kaupendurna, sem að mestu voru lífeyrissjóðir. Í umsögn sagði að félagið hafi verið lítils virði nokkrum árum áður, en niðurfellingar skulda og kaupgleði fagfjárfesta hefði gert eigendum félagsins kleift að ná fram einum bestu viðskiptum síðustu ára. „Lífeyrissjóðirnir eru stútfullir af peningum og virðast vera að kaupa Skeljung á allt of mikið“ var haft eftir einum dómnefndarmanni Markaðarins.

Kjarninn fer ítarlega yfir fléttuna í fjórum skrefum í Mannlífi sem kom út föstudaginn 8. júní og á vef sínum.

Alþingi samþykkti í vikunni ætlað samþykki líffæragjafa en það var þingmannsfrumvarp Silju Daggar Gunnarsdóttur og Willums Þórs Willumssonar sem lagt var fram á Alþingi.
Mikill skortur er á líffærum í heiminum og hafa því margar þjóðir farið þessa leið en árið 2013 hafnaði Alþingi frumvarpi um ætlað samþykki. Þetta frumvarp mun því hafa töluverðar breytingar í för með sér.

Silja Dögg segir að mikil fræðsla og umræða í samfélaginu hafi haft þarna töluvert að segja um breytta afstöðu til frumvarpsins en hún var formaður í þverpólitískum hópi sem skipaður var á sínum tíma af Kristjáni Júlíussyni, fyrrverandi heilbrigðisráðherra, um líffæragjafir og vann ötullega að málinu ásamt fleirum. Tíð stjórnarskipti hafi þó haft áhrif á að málið fékk ekki framgöngu á þingi. Silja tekur fram að það þurfi að halda áfram að fræða fólk um líffæragjafir, upp koma ýmsar spurningar sem varði siðferð og trú og menningarlegur bakgrunnur hefur áhrif á afstöðu fólks til líffæragjafa. Hún segir að í Noregi sé sérstök skrifstofa sem sjái um fræðslu líffæragjafa. „Ég myndi kjósa að það yrði einn starfsmaður hjá Embætti landlæknis sem myndi hafa fræðslu og um líffæragjafir á sínum höndum. Við þurfum að halda áfram að fræða fólk og fara í skóla þó að lögin séu til staðar nú og fólk þarf að geta rætt þetta og afskráð sig, óski það ekki eftir að gefa líffæri við andlát. Svo þarf einnig að þjálfa heilbrigðisstarfsfólk í sambandi við allt ferli um líffæragjafir,“ segir Silja Dögg.

Löggjöfin mætir skorti á líffærum
En hvaða þýðingu hefur slík löggjöf fyrir almenning? „Samkvæmt rannsóknum hjá starfshópnum þá léttir slík lögleiðing mikið á bæði aðstandendum og auðveldar allt ferlið í kringum líffæragjöf, en það gildir líka um heilbrigðisstarfsfólk. Löggjöfin mun hafa miklar breytingar í för með sér til að mæta skorti á líffærum sem stöðugt eykst með hækkandi aldri þjóðarinnar,“ segir Silja Dögg.

„Við þurfum að halda áfram að fræða fólk og fara í skóla þó að lögin séu til staðar nú og fólk þarf að geta rætt þetta og afskráð sig, óski það ekki eftir að gefa líffæri við andlát. Svo þarf einnig að þjálfa heilbrigðisstarfsfólk í sambandi við allt ferli um líffæragjafir.“

Löggjöfin um ætlað samþykki var samþykkt af 52 þingmönnum en 2 sátu hjá. Lög frá 1991 byggðust á upplýstu samþykki, þ.e. að hinn látni hefði verið andvígur líffæragjöf nema hann hefði áður lýst yfir vilja til að gefa líffæri sín.

Í ljós hefur komið að meginþorri þjóðarinnar er hlynntur ætluðu samþykki. Íslendingar hafa hingað til fengið líffæri úr sameiginlegum líffærabanka Norðurlandaþjóða, en líffæragjafir okkar hafa lengst af verið fáar í samanburði við aðra. Fjöldi líffæragjafa hefur aukist verulega síðastliðin þrjú ár og mikilvægt að viðhalda því til frambúðar en það er talið m.a. stafa af aukinni umræðu og fræðslu um líffæragjafir.

______________________________________________________________

– Mikill skortur er á líffærum í heiminum.
– Löggjöf frá 1991 gengur út frá að hinn látni hafi verið andvígur líffæragjöf.
– Nýju lögin ganga út frá að hinn látni gefi líffæri sín við andlát nema hann hafi komið annarri skoðun sinni áleiðis.
– Rannsóknir hafa sýnt að meginþorri þjóðarinnar er hlynntur því að gefa líffæri.
– Nýju lögin auðvelda bæði aðstandendum og heilbrigðisstarfsfólki allt ferli í kringum líffæragjöf.
– Með fram nýju lögunum verður bæði almenningur fræddur og heilbrigðisstarfsfólk þjálfað.
– Æskilegt er að Embætti landlæknis muni sjá um upplýsingar um líffæragjafir og þá sem eru andvígir.

Hér á landi getur fólk skráð vilja sinn ef það vill ekki gefa líffæri á vef Embættis landlæknis og á www.heilsuvera.is.

Það hefur verið sannað í mýmörgum rannsóknum um heim allan að tónlist hefur áhrif á kaupvenjur fólks og að hægt sé að hvetja til aukinna kaupa með ákveðinni tegund af músík. Það vekur því athygli að engin tónlist er spiluð á pósthúsum landsins. Brynjar Smári Rúnarsson, forstöðumaður markaðsdeildar Íslandspósts, segir það helgast af því að ekki sé hægt að spila tónlist á pósthúsunum.

„Það er í raun enginn búnaður til að spila tónlist í afgreiðslum Póstsins sem er ein stærsta ástæða þess að ekki hefur verið ákveðið að fara í þessa átt. Bakrými eru svo annað mál og starfsmenn hlusta eflaust á tónlist og/eða útvarp þar,“ segir Brynjar en samkvæmt samtölum við starfsmenn pósthúsa fékk blaðamaður þær upplýsingar að Pósturinn vildi ekki greiða stefgjöld. Er það rétt?

„Stefgjöld eru ekki það sem er að koma í veg fyrir að tónlist sé spiluð á pósthúsum, alla vega ekki þegar þetta var skoðað síðast,“ segir Brynjar og útilokar ekki að þetta verði endurskoðað einhvern tíma í framtíðinni.

„Við höfum skoðað þetta en síðast var ákveðið að spila ekki tónlist í afgreiðslum, eitthvað sem getur auðvitað breyst, það hefur hins vegar ekki verið tekin nein ákvörðun um það að svo stöddu. Þetta getur að sjálfsögðu breyst í framtíðinni. Við erum ekki með þetta til skoðunar í augnablikinu en að sjálfsögðu er vert að endurskoða þetta eins og annað.“

Blaðamaður Mannlífs fór á stúfana og talaði við starfsmenn pósthúsa víðs vegar um höfuðborgarsvæðið. Töldu einhverjir það miður að ekki væri hægt að spila tónlist á vinnustaðnum á meðan öðrum fannst það kærkomið. Hefur Brynjar orðið var við óánægju meðal starfsfólk vegna þessa fyrirkomulags?

„Ég hef ekki heyrt af óánægju með þetta, hvorki hjá starfsmönnum né viðskiptavinum, en ég vil hvetja fólk að heyra í okkur ef það telur að við getum bætt okkur þegar kemur að þessu eða einhverju öðru.“

Aðalmynd / Brynjar Smári Rúnarsson, forstöðumaður markaðsdeildar Íslandspósts.

Júlíana Sara Gunnarsdóttir og Vala Kristín Eiríksdóttir, sem kitluðu hláturtaugar landsmanna með sketsaþættinum Þær Tvær um árið, eru með splunkunýja gamanseríu í smíðum.

„Þetta er sex þátta sería, framhaldsþættir, með gamansömum tón,“ lýsir Júlíana, en að hennar sögn fjalla þeir um ungar konur sem hafa verið vinkonur frá því í leiklistarskóla. „Önnur er orðin húsmóðir sem er gift delluóðum manni og löngu búin að gefa upp von um líf í leiklistinni en hin enn þá að elta leikaradrauminn í örvæntingu. Dag einn fá þær tækifæri lífsins þegar þeim er boðið að vera með sjónvarpsþátt á besta tíma. Óvæntir hlutir gerast og húsmóðirin slær í gegn á meðan hin klúðrar stóra tækifærinu.“

Vala segir að þau séu þrjú að skrifa seríuna, þær tvær og Fannar Sveinsson sem mun einnig leikstýra. Samstarfið hafi gengið vel og þau séu nú að móta hvaða stefnu þau vilji taka. „Þá verðum við öll á sömu blaðsíðu þegar við hefjum tökur, en Fannar stýrir skipinu og við Júlíana getum þá bara einbeitt okkur af því að leika þessar persónur,“ segir hún og viðurkennir að það geti verið örlítið kaótískt að skrifa og vera með annan fótinn í framleiðslunni því þá hafi maður skoðanir og áhyggjur af öllu. „En eina ráðið við því er að ráða í lið með sér fólk sem maður treystir og leyfa því að vinna sína vinnu.“

„Við erum að fara langt út fyrir okkar þægindaramma. Inn á ótroðnar slóðir.“

Spurðar hvort nýju þættirnir verði í svipuðum stíl og Þær Tvær segja þær að þeir verði gamansamir líka. Helsti munur sé kannski sá að meðan Þær Tvær hafi verið sketsaþáttur, sem byggðist upp á stuttum fyndum sögum sem tengdust ekki innbyrðist, þá verði tveimur persónum fylgt eftir allan tímann í gegnum nýju seríuna og þeirra saga sögð. „Í Þær Tvær var spurningin fyrir okkur alltaf bara sú hvort okkur þættu hugmyndirnar fyndnar,“ segir Vala. „Nú reynir meira á að gera persónur sem eru sannar og áhorfendur geta samsamað sig með, en setja þær síðan í aðstæður sem eru fyndnar.“

Þær játa að mun flóknara ferli sé að skrifa samhangandi sögu en sketsa. Persónur og aðstæður verði að vera trúverðugar og það þurfi að huga að mörgum smáatriðum í sögunni til að atburðarásin gangi upp. „Við erum að fara langt út fyrir okkar þægindaramma,“ segir Vala „Inn á ótroðnar slóðir.“

Sem stendur eru þremenningarnir að vinna að handritinu. Vinkonurnar reikna með að þeirri vinnu ljúki í júní og þá taki framleiðslan við. „Draumurinn er svo að serían fari í loftið í haust,“ segja þær. Þó sé of snemmt að slá því á fast.

Öryggis- og réttargeðdeildin á Kleppi getur ekki útskrifað fólk sem hefur lokið meðferð vegna skorts á félagslegu húsnæði á höfuðborgarsvæðinu. Á meðan er ekki hægt að taka við nýjum sjúklingum. Algjört ófremdarástand segir sálfræðingur á Kleppi.

„Við getum ekki tekið við nýjum sjúklingum og ekki heldur útskrifað fólk sem hefur lokið meðferð hjá okkur vegna skorts á félagslegu húsnæði í Reykjavík og í öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu,“ segir Elsa Bára Traustadóttir, sálfræðingur á öryggis- og réttargeðdeildinni á Kleppi.

Hún segir þetta skapa ófremdarástand fyrir fólk sem er með geðraskanir og hefur lokið meðferð á öryggisgeðdeild og réttargeðdeild og þarf á öruggu húsnæði að halda til að fóta sig í samfélaginu á nýjan leik.

Á öryggisgeðdeildinni á Kleppi geta verið átta sjúklingar. Þar eru nú sjö. Af þeim eru fjórir sem hægt er að útskrifa og bíða þeir búsetuúrræða. Á réttargeðdeildinni á Kleppi eru fjórir einstaklingar og eru þrír þeirra útskriftarhæfir. Allir eru sjúklingarnir á milli tvítugs og fertugs. Sótt var um húsnæði fyrir einn þremenninganna á réttargeðdeildinni í vikunni en hinir tveir hafa beðið eftir húsnæði síðan í nóvember og byrjun árs. Elsa segir einstaklingana þurfa mismikla þjónustu, sumir þeirra geti séð um sig sjálfir en aðrir þurfi hvatningu við daglegar athafnir og allt upp í sólarhringsþjónustu.

„Okkar fólk er í viðkvæmustu stöðunni. Það er galið að ekki sé hægt að hjálpa því.“

„Einn þeirra sem bíður eftir húsnæði hjá okkur er nýkominn með fulla vinnu. En hann getur ekki flutt út frá okkur og þarf að sofa á réttargeðdeildinni hjá okkur eins og aðrir sjúklingar. Það er skammarlegt,“ segir Elsa Bára og rifjar upp að fyrir nokkru hafi einn sjúklingur þurft að bíða í tvö ár eftir að fá húsnæði. Hún óttast að þeir sem eru útskriftarhæfir á báðum deildum Klepps, sem hún vinnur á, geti líka þurft að bíða í tvö ár eftir húsnæði.

„Fólk hefur beðið í mjög langan tíma eftir húsnæði. Á meðan við getum ekki útskrifað fólk þá getum við ekki tekið við öðrum,“ segir Elsa og bendir á að eitt málið hafi strandað á því í tvö ár að ríki og borg gátu ekki komið sér saman um hvor eigi að borga fyrir búsetuúrræðið.

Elsa hóf störf á Kleppi fyrir fjórum árum. Þá var sama staða uppi og nú. Hún segir þörfina eftir þjónustu vegna geðheilbrigðisvanda aðeins aukast og séu nú mörg hundruð manns á biðlista eftir félagslegum íbúðum. Fjölgun úrræða í félagslega íbúðakerfinu helst hins vegar ekki í hendur við það eftirspurnina.

„Okkar fólk er í viðkvæmustu stöðunni. Það er galið að ekki sé hægt að hjálpa því,“ segir Elsa Bára.

Innköllun á matvælum hefur stóraukist upp á síðkastið.

Krónan í samráði við matvælaeftirlit Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur innkallaði um mánaðamótin kjúklingalasagne um allt land. Í vörunni var að finna egg, sellerí og sinnep án þess að þess væri getið á lista yfir innihaldsefni á umbúðum vörunnar. Afurðirnar eru á lista yfir ofnæmis- og óþolsvalda en ekki tilgreindar á umbúðum vörunnar. Af þessum sökum varaði Matvælastofnun neytendur við neyslu vörunnar.

Innköllun á matvælum hefur stóraukist upp á síðkastið en það sem af er ári hefur Matvælastofnun innkallað matvæli í fjórtán skipti. Til samanburðar voru matvæli innkölluð í sjö skipti á fyrri hluta síðasta árs og í níu skipti á sama tíma fyrir tveimur árum. Fáheyrt er að matvæli séu innkölluð jafnoft og nú.

Herdís M. Guðjónsdóttir hjá Matvælastofnun segir fjölgun innköllunar á matvælum einkum skýrast af vanmerkingum á ofnæmis- og óþolsvöldum.  „Aukin tíðni innkallana vegna þessa er að öllum líkindum til komin vegna skýrari reglna um tilgreiningu á ofnæmisvöldum en þó líklega enn fremur vegna aukinnar áherslu á þessi mál í eftirliti.  Ekki kemur til innkallana ef feitletrun vantar, eingöngu ef ofnæmis-/óþolsvaldur er ekki tilgreindur í listanum yfir innihaldsefnin eða á umbúðum í tilfelli matvæla þar sem ekki er krafa um innihaldslista.“

Vörur sem þarf að innkalla finnast oftast í markaðseftirliti heilbrigðiseftirlitsins, eftirliti Matvælastofnunar, frá neytendum eða viðvörunarkerfi Evrópu (RASFF) um hættuleg matvæli og fóður.

Á vef RASFF má m.a. sjá að í Evrópu eru innkölluð ýmis konar matvæli á degi hverjum.

Aðsókn í athafnastjóranám hjá lífsskoðunarfélaginu Siðmennt hefur aukist til muna með tilkomu aukins áhuga á athöfnum á vegum félagsins. Bjarni Jónsson, framkvæmdastjóri félagsins, segir það hugnast fólki að hafa val á stærstu stundunum í lífi sínu. Þá sé starf athafnastjóra vinsælt meðal listamanna.

„Fólki sem sýnir áhuga er boðið að vera á lista hinna áhugasömu, eins og við köllum hann. Í vetur, þegar um þrjátíu manns voru komnir á listann, var ákveðið að bjóða upp á námskeið í athafnastjórnun og fimmtán voru loks valdir inn á námskeiðið,“ segir Bjarni Jónsson, framkvæmdastjóri Siðmenntar, félag siðrænna húmanista á Íslandi. Athafnastjórar Siðmenntar framkvæma athafnir eins og giftingar, jarðarfarir og nafnagjafir, en ekki kemst hver sem er í gegnum nálarauga félagsins.

„Við setjum ákveðnar kríteríur á fólk til að komast inn í námið. Fólk þarf að deila með okkur lífsskoðun, geta átt góð samskipti við fólk, skrifa góðan texta og, síðast en ekki síst, geta flutt texta. Það er töluvert af leikurum og vel þjálfuðu fólki í framkomu sem hefur sóst í þetta,“ segir Bjarni.

Gifti fyrrum nemanda sinn

Meðal starfandi athafnastjóra er leiðsögumaðurinn og stjórnmálakonan Margrét Gauja Magnúsdóttir. „Allar athafnarnir eru eftirminnilegar, engin er eins og allar jafndásamlegar. Auðvitað er mín fyrsta giftingarathöfn sú sem fer efst í minningabunkann. Þau báðu sérstaklega um mig og treystu mér algerlega fyrir þessum stóra degi vitandi að þetta var mín fyrsta giftingarathöfn. Ég var að fríka út af stressi en undirbúningurinn og athöfnin sjálf voru svo dásamleg að ég sveif um á bleiku skýi í viku á eftir,“ segir Margrét og brosir og rifjar upp aðra ógleymanlega stund. „Svo hef ég gift fyrrum nemanda minn. Það var dásamlegt þar sem athöfnin var leyndarmál og ég faldi mig inni í þvottahúsi þar sem ég setti slörið í brúðina sem ég hafði kennt kynfræðslu nokkrum árum fyrr.“

Margrét bjó á Höfn þegar hún tók ákvörðun um að læra að verða athafnastjóri, þar sem gríðarleg þörf hafði myndast fyrir austan fyrir slíka þjónustu. Hún mælir með starfinu og segir það krefjandi. „Að fá að kynnast fólki og fjölskyldum þeirra á svo stórum tímamótum er ómetanleg reynsla, hvort sem það eru giftingar eða nafnagjafir. Ég fæ að nota peysufötin mín reglulega sem ég saumaði þegar ég bjó á Höfn og ég er farin að hafa það sem hefð að biðja móður brúðarinnar eða brúðgumans að aðstoða mig við að setja upp slaufuna. Mér finnst þetta bara hrikalega gaman en ég tek þessu mjög alvarlega því passa ég mig á því að taka ekki að mér fleiri en tvær athafnir í mánuði.“

Metfjöldi athafna í fyrra

Siðmennt fékk skráningu sem lífsskoðunarfélag árið 2013 og í kjölfarið vígsluréttindi. Árið 2014 voru framkvæmdar 114 athafnir á vegum félagsins en í fyrra var þessi tala komin upp í 356. Það er rúmlega 200% aukning. Nú eru tæplega fimmtíu athafnastjórar starfandi um land allt og líður að útskrift þeirra fimmtán sem hófu nám í athafnastjórnun í vetur. Meðal þeirra er tónlistarmaðurinn og bóndinn Svavar Pétur Eysteinsson.

„Sú saga fór á kreik að ég gæti gefið saman fólk og til þess að verða við kallinu ákvað ég að ná mér í réttindi til þess,“ segir Svavar aðspurður um hans ástæðu fyrir að skella sér í námið. Hann hefur ekki enn fengið tækifæri til að klára starfsnámið vegna anna en hefur nú þegar fengið bókanir fram í tímann. „Ég vona að ég nái ágætu andlegu jafnvægi og verði hæfilega stressaður fyrir mína fyrstu athöfn.“

Samræður besta geðlyfið

Annar tilvonandi athafnastjóri er fjölmiðlakonan og rithöfundurinn Björg Magnúsdóttir. Hún hafði gengið lengi með þann draum í maganum að gerast athafnastjóri og segir námið hafa komið sér á óvart.

„Ég get alveg viðurkennt að ég hafði ekki nákvæma hugmynd um það í hverju ég væri lent þegar ég mætti fyrsta kvöldið eftir langan vinnudag. En það, að sitja með góðu fólki og fræðast um og pæla í húmanisma og bara lífinu á breiðum grundvelli, er eitthvað sem höfðaði mjög til mín. Það er svo sem ekkert nýtt að góðar samræður um lífsins málefni séu besta geðlyfið, en þó eitthvað sem er gott að vera minnt á reglulega,“ segir Björg og brosir, en fyrsta athöfnin sem hún framkvæmir verður í ágúst á þessu ári.

Anna Brynja Baldursdóttir, samskiptastjóri hjá Alfreð og menntuð leikkona, er einnig með þeim Svavari og Björgu í útskriftarhópi.

„Ég hef aldrei fundið mig innan neinna trúarbragða og þau hef ég skoðað á alla kanta. Þegar ég uppgötvaði Siðmennt sá ég húmanískt félag sem tekur öllum opnum örmum, óháð lífsskoðunum, og leitast við að útrýma umburðarleysi með þekkingu og eflingu á siðferðisvitund. Ég vil leggja mitt af mörkum og ákvað að gerast athafnastjóri til að geta aðstoðað þá sem vilja athöfn sem er óháð trúarsetningum. Fókusinn verður því á heimspekilegri nótunum og á hið sammannlega.“

Meðal annarra þekktra einstaklinga sem útskrifast von bráðar úr náminu er Mörður Árnason, fyrrverandi þingmaður, og leik- og söngkonan Selma Björnsdóttir. Bjarni hlakkar til að útskrifa hópinn en telur ólíklegt að námskeiðið verði haldið aftur að ári.

„Við köllum þetta jákvætt vandamál,“ segir Bjarni hlæjandi um aðsóknina í námið. „Við höfum tekið inn stjóra í skömmtum og ég býst ekki við því að við gerum það á næsta ári. En ég er strax kominn með vænan lista yfir þá áhugasömu.“

Fjöldi athafna hjá Siðmennt:

2014 – 114 athafnir
2015 – 199 athafnir
2016 – 267 athafnir
2017 – 356 athafnir
Fyrstu fimm mánuði ársins 2018 – 240 athafnir.

Kiana Sif Limehouse prýðir forsíðu 14. tölublaðs Mannlífs sem kemur út á morgun, föstudaginn 8. júní. Kiana var barn þegar brotið var ítrekað á henni kynferðislega, að hennar sögn. Meintur gerandi var þáverandi stjúpfaðir hennar, sá hinn sami og Helga Elín sagði í 12. tölublaði Mannlífs hafa misnotað sig kynferðislega í sumarbústað þegar hún var tíu ára gömul. Kiana og Helga eru tvær af þremur stúlkum sem sökuðu manninn, sem er lögreglumaður, um kynferðisbrot en málin voru felld niður. Maðurinn starfar enn í lögreglunni.

Sjá einnig: „Ríkislögreglustjóri brást dóttur minni“.

„Ímynda ég mér stundum hvernig lífið hefði verið öðruvísi ef þetta hefði ekki gerst? Já, algjörlega. En maður lifir bara með því sem hendir mann. Föðurættin mín er mjög trúuð og hefur föðuramma mín talað um að Guð sendi einungis það til manns sem maður getur tekist á við. Ég er ekki eins trúuð og hún og get því miður ekki fundið neina réttlætingu á því sem gerðist,“ segir Kiana. Hún á bandarískan föður og íslenska móður sem skildu þegar hún var þriggja ára gömul. Þá byrjaði móðir hennar að vera með manni sem Kiana segir að hafi brotið á sér kynferðislega.

„Ég svaf alltaf uppi í rúmi hjá mömmu þegar hann var að vinna. Þegar hann færði mig á milli rúma man ég eftir að hann byrjaði að þukla brjóstin á mér. Ég var vakandi en lét sem ég svæfi. Ég vissi að þetta var ekki rétt en ég sagði ekki neitt. Ég var lítil og hafði ekki vit á því að þetta væri óeðlilegt.

Síðan fór þetta að vinda upp á sig. Hann bauð mér að smakka áfengi og einhverju síðar man ég eftir honum standandi í dyrunum á herberginu mínu þegar ég var sofandi. Þá hafði hann verið að drekka og þuklaði á sjálfum sér. Eitt kvöldið tók hann það skref að koma inn í herbergið mitt og snerta mig,“ segir Kiana.

Þjökuð af samviskubiti

Mæðgurnar Helga Elín og Halldóra Baldursdóttir sögðu, eins og fyrr segir, sögu sína í 12. tölublaði Mannlífs. Þær sögðu frá meintri misnotkun á Helgu Elínu sem átti sér stað í sumarbústaðarferð, að þeirra sögn. Sumarbústaðarferð sem Kiana, ein af hennar bestu vinkonum, hafði boðið henni í. Í kjölfar ferðarinnar slitnaði upp úr vinskapnum en fyrir nokkrum árum náðu þær að dusta rykið af kunningsskapnum. Kiana var lengi vel þjökuð af samviskubiti yfir því sem gerðist í sumarbústaðaferðinni en skilur í dag að atburðarrásin þar var ekki henni að kenna.

Kiönu blöskrar að meintur gerandi sinn vinni enn innan veggja lögreglunnar. Lesa má nánar um málið í Mannlífi á morgun og hér á vefnum.

Sjá einnig: „Hann sýndi að mínu mati ekki kjark og þor til að standa með barninu mínu“.

Málið í hnotskurn

Lögreglumaðurinn sem þrjár stúlkur sökuðu um kynferðisbrot starfaði áfram meðan á rannsókn allra málanna þriggja stóð. Málin voru ekki rannsökuð saman. Eftir að málin voru felld niður hélt lögreglumaðurinn starfinu. Í máli Helgu Elínar liggja fyrir skýrslur frá sérfræðingum í Barnahúsi sem staðfestu að Helga Elín hefði orðið fyrir miklum skaða í umtalaðri sumarbústaðarferð.

Eins og hefur komið fram voru vinur lögreglumannsins, sem er háttsettur embættismaður hjá hinu opinbera, og eiginkona hans með í sumarbústaðarferðinni. Að sögn Halldóru Baldursdóttur, móður Helgu Elínar, tók skýrslutaka yfir vinahjónunum aðeins örfáar mínútur og fór fram á skrifstofu embættismannsins. Þau hjónin og eiginkona sakbornings báru fyrir sig minnisleysi vegna áfengisdrykkju og niðurfelling málsins var meðal annars byggð á þeirra vitnisburði. Við rannsókn málsins kom fram að klámefni hafði verið haft fyrir börnunum í umræddri sumarbústaðaferð. Umrædd vinahjón voru aldrei spurð út í klámmyndaáhorfið og tölva sakbornings var ekki skoðuð. Þegar lögregla skoðaði sumarbústaðinn fór hinn meinti kynferðisafbrotamaður með á vettvang.

Sjá einnig: Segist ekki hafa brugðist dóttur Halldóru.

Að sögn Halldóru kemur fram í rannsóknargögnum að lögreglumaðurinn hafi sakað stelpurnar þrjár um samsæri gegn sér og að ekkert hafi verið gert til að hrekja slíkt. Halldóra hefur óskað eftir því við Nefnd um eftirlit með lögreglu að málsmeðferðin verði skoðuð. Eitt að því sem hún gagnrýndi harðlega var að þrátt fyrir að þrjár stúlkur hefðu kært lögreglumanninn hefðu málin ekki verið rannsökuð saman og ekkert brugðist við fullyrðingum lögreglumannsins um að stúlkurnar þrjár hefðu uppi samsæri gegn sér.

Mynd / Heiðdís Guðbjörg Gunnarsdóttir

Hjónin Magnús Geir Þórðarson og Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir eru búin að setja hús sitt að Birkigrund 49 í Kópavogi á sölu. Um er að ræða tíu herbergja hús, þar af sex svefnherbergi og tvær stofur, og er ásett verð 125 milljónir króna.

Húsið telur 286 fermetra og er búið þremur baðherbergjum. Er því ljóst að húsið hentar einkar vel stórum fjölskyldum, enda stutt í skóla og leikskóla.

Heimilið var tekið í gegn að innan fyrir fimm árum síðan en breytingarnar voru hannaðar af hinum vinsæla innanhúsarkitekt Rut Káradóttur.

Á neðstu hæð í húsinu er búið að koma fyrir sjónvarpsherbergi, baðherbergi og tveimur stórum svefnherbergjum, en sérinngangur er á þá hæð og því hægt að búa þar til séríbúð.

Planið fyrir framan húsið er upphitað og garðurinn er vel hirtur og fallegur. Svo ekki sé talað um nágrennið, en húsið er staðsett steinsnar frá Fossvogsdalnum, Kópavogsmegin, sem er vinsæl útivistarparadís. Hér fyrir neðan má sjá fleiri myndir af eigninni:

Embætti héraðssaksóknara réðst í umfangsmiklar aðgerðir í síðustu viku vegna Skeljungsmálsins svokallaða. Fléttan sem ofin var í málinu er talin hafa falið í sér sölu hlut á undirverði, ólögmæta nýtingu á fjármunum Skeljungs, þynningu á veði kröfuhafa og um 850 milljóna króna greiðslu til hvers þeirra þriggja starfsmanna banka sem seldu nýjum eigendum Skeljung.

Fimmtudaginn 31. maí réðst embætti héraðssaksóknara í umfangsmiklar aðgerðir vegna máls sem hafði verið til skoðunar þar frá miðju ári 2016. Málið snérist um meint umboðsvik, meint skilasvik, möguleg mútubrot og mögulegt brot á lögum um peningaþvætti þegar olíufélagið Skeljungur og tengd félög voru keypt og seld á árunum 2008 til 2013. Við brotunum getur legið allt að sex ára fangelsisvist.

Fimm einstaklingar eru með stöðu sakbornings við rannsókn málsins. Tvö þeirra, hjónin Svanhildur Nanna Vigfúsdóttir og Guðmundur Þórðarson, voru handtekinn á fimmtudag. Hin þrjú; Einar Örn Ólafsson, Halla Sigrún Hjartardóttir og Kári Guðjónsson, sem unnu saman í fyrirtækjaráðgjöf Glitnis fyrir um áratug, voru boðuð til skýrslutöku sama dag.

Fólkið er grunað um að hafa misnotað aðstöðu sína til að koma eignum út úr banka á undirverði, að hafa nýtt sameiginlegar eignir Skeljungs og bankans til að greiða fyrir kaup í félaginu, að hafa viljandi rýrt eignir Íslandsbanka og að hafa gert með sér samkomulag þar sem Svanhildur Nanna og Guðmundur afhentu hinum þremur sem seldu þeim Skeljung yfir 800 milljónir króna hverju fyrir sig fyrir þeirra aðkomu að málinu.

Á sama tíma og handtökurnar áttu sér stað fóru fram húsleitir víða um höfuðborgarsvæðið í tengslum við rannsókn málsins. Engar eignir voru þó kyrrsettar á þessu stigi málsins, en fólkið hefur allt efnast mjög hratt á síðustu árum. Og öll þau umsvif hófust með Skeljungsviðskiptunum sem nú þykir rökstuddur grunur um að hafi ekki staðist lög.

Bestu og verstu viðskiptin

Salan á Skeljungi og P/F Magn vöktu eðlilega mikla athygli í lok árs 2013. Þau voru valin bestu viðskipti ársins 2013 af Markaðnum, fylgiriti Fréttablaðsins um efnahagsmál og viðskipti. Í rökstuðningi dómnefndarmanna sagði m.a. „Ef rétt er að þau [hjónin Svanhildur Nanna Vigfúsdóttir og Guðmundur Örn Þórðarson] hafi fengið tíu milljarða króna fyrir félagið (með skuldum) eru þau réttnefndir snillingar!“ og „Eigendur Skeljungs koma vel frá borði — fengu ríflega greitt fyrir sinn hlut.“

Viðskiptin voru líka ofarlega á blaði yfir verstu viðskipti ársins, en í þeim flokki lentu þau í öðru sæti. Þar var þó átt við að viðskiptin hefði verið léleg fyrir kaupendurna, sem að mestu voru lífeyrissjóðir. Í umsögn sagði að félagið hafi verið lítils virði nokkrum árum áður, en niðurfellingar skulda og kaupgleði fagfjárfesta hefði gert eigendum félagsins kleift að ná fram einum bestu viðskiptum síðustu ára. „Lífeyrissjóðirnir eru stútfullir af peningum og virðast vera að kaupa Skeljung á allt of mikið“ var haft eftir einum dómnefndarmanni Markaðarins.

Kjarninn fer ítarlega yfir fléttuna í fjórum skrefum í Mannlífi sem kom út föstudaginn 8. júní og á vef sínum.

Alþingi samþykkti í vikunni ætlað samþykki líffæragjafa en það var þingmannsfrumvarp Silju Daggar Gunnarsdóttur og Willums Þórs Willumssonar sem lagt var fram á Alþingi.
Mikill skortur er á líffærum í heiminum og hafa því margar þjóðir farið þessa leið en árið 2013 hafnaði Alþingi frumvarpi um ætlað samþykki. Þetta frumvarp mun því hafa töluverðar breytingar í för með sér.

Silja Dögg segir að mikil fræðsla og umræða í samfélaginu hafi haft þarna töluvert að segja um breytta afstöðu til frumvarpsins en hún var formaður í þverpólitískum hópi sem skipaður var á sínum tíma af Kristjáni Júlíussyni, fyrrverandi heilbrigðisráðherra, um líffæragjafir og vann ötullega að málinu ásamt fleirum. Tíð stjórnarskipti hafi þó haft áhrif á að málið fékk ekki framgöngu á þingi. Silja tekur fram að það þurfi að halda áfram að fræða fólk um líffæragjafir, upp koma ýmsar spurningar sem varði siðferð og trú og menningarlegur bakgrunnur hefur áhrif á afstöðu fólks til líffæragjafa. Hún segir að í Noregi sé sérstök skrifstofa sem sjái um fræðslu líffæragjafa. „Ég myndi kjósa að það yrði einn starfsmaður hjá Embætti landlæknis sem myndi hafa fræðslu og um líffæragjafir á sínum höndum. Við þurfum að halda áfram að fræða fólk og fara í skóla þó að lögin séu til staðar nú og fólk þarf að geta rætt þetta og afskráð sig, óski það ekki eftir að gefa líffæri við andlát. Svo þarf einnig að þjálfa heilbrigðisstarfsfólk í sambandi við allt ferli um líffæragjafir,“ segir Silja Dögg.

Löggjöfin mætir skorti á líffærum
En hvaða þýðingu hefur slík löggjöf fyrir almenning? „Samkvæmt rannsóknum hjá starfshópnum þá léttir slík lögleiðing mikið á bæði aðstandendum og auðveldar allt ferlið í kringum líffæragjöf, en það gildir líka um heilbrigðisstarfsfólk. Löggjöfin mun hafa miklar breytingar í för með sér til að mæta skorti á líffærum sem stöðugt eykst með hækkandi aldri þjóðarinnar,“ segir Silja Dögg.

„Við þurfum að halda áfram að fræða fólk og fara í skóla þó að lögin séu til staðar nú og fólk þarf að geta rætt þetta og afskráð sig, óski það ekki eftir að gefa líffæri við andlát. Svo þarf einnig að þjálfa heilbrigðisstarfsfólk í sambandi við allt ferli um líffæragjafir.“

Löggjöfin um ætlað samþykki var samþykkt af 52 þingmönnum en 2 sátu hjá. Lög frá 1991 byggðust á upplýstu samþykki, þ.e. að hinn látni hefði verið andvígur líffæragjöf nema hann hefði áður lýst yfir vilja til að gefa líffæri sín.

Í ljós hefur komið að meginþorri þjóðarinnar er hlynntur ætluðu samþykki. Íslendingar hafa hingað til fengið líffæri úr sameiginlegum líffærabanka Norðurlandaþjóða, en líffæragjafir okkar hafa lengst af verið fáar í samanburði við aðra. Fjöldi líffæragjafa hefur aukist verulega síðastliðin þrjú ár og mikilvægt að viðhalda því til frambúðar en það er talið m.a. stafa af aukinni umræðu og fræðslu um líffæragjafir.

______________________________________________________________

– Mikill skortur er á líffærum í heiminum.
– Löggjöf frá 1991 gengur út frá að hinn látni hafi verið andvígur líffæragjöf.
– Nýju lögin ganga út frá að hinn látni gefi líffæri sín við andlát nema hann hafi komið annarri skoðun sinni áleiðis.
– Rannsóknir hafa sýnt að meginþorri þjóðarinnar er hlynntur því að gefa líffæri.
– Nýju lögin auðvelda bæði aðstandendum og heilbrigðisstarfsfólki allt ferli í kringum líffæragjöf.
– Með fram nýju lögunum verður bæði almenningur fræddur og heilbrigðisstarfsfólk þjálfað.
– Æskilegt er að Embætti landlæknis muni sjá um upplýsingar um líffæragjafir og þá sem eru andvígir.

Hér á landi getur fólk skráð vilja sinn ef það vill ekki gefa líffæri á vef Embættis landlæknis og á www.heilsuvera.is.

Það hefur verið sannað í mýmörgum rannsóknum um heim allan að tónlist hefur áhrif á kaupvenjur fólks og að hægt sé að hvetja til aukinna kaupa með ákveðinni tegund af músík. Það vekur því athygli að engin tónlist er spiluð á pósthúsum landsins. Brynjar Smári Rúnarsson, forstöðumaður markaðsdeildar Íslandspósts, segir það helgast af því að ekki sé hægt að spila tónlist á pósthúsunum.

„Það er í raun enginn búnaður til að spila tónlist í afgreiðslum Póstsins sem er ein stærsta ástæða þess að ekki hefur verið ákveðið að fara í þessa átt. Bakrými eru svo annað mál og starfsmenn hlusta eflaust á tónlist og/eða útvarp þar,“ segir Brynjar en samkvæmt samtölum við starfsmenn pósthúsa fékk blaðamaður þær upplýsingar að Pósturinn vildi ekki greiða stefgjöld. Er það rétt?

„Stefgjöld eru ekki það sem er að koma í veg fyrir að tónlist sé spiluð á pósthúsum, alla vega ekki þegar þetta var skoðað síðast,“ segir Brynjar og útilokar ekki að þetta verði endurskoðað einhvern tíma í framtíðinni.

„Við höfum skoðað þetta en síðast var ákveðið að spila ekki tónlist í afgreiðslum, eitthvað sem getur auðvitað breyst, það hefur hins vegar ekki verið tekin nein ákvörðun um það að svo stöddu. Þetta getur að sjálfsögðu breyst í framtíðinni. Við erum ekki með þetta til skoðunar í augnablikinu en að sjálfsögðu er vert að endurskoða þetta eins og annað.“

Blaðamaður Mannlífs fór á stúfana og talaði við starfsmenn pósthúsa víðs vegar um höfuðborgarsvæðið. Töldu einhverjir það miður að ekki væri hægt að spila tónlist á vinnustaðnum á meðan öðrum fannst það kærkomið. Hefur Brynjar orðið var við óánægju meðal starfsfólk vegna þessa fyrirkomulags?

„Ég hef ekki heyrt af óánægju með þetta, hvorki hjá starfsmönnum né viðskiptavinum, en ég vil hvetja fólk að heyra í okkur ef það telur að við getum bætt okkur þegar kemur að þessu eða einhverju öðru.“

Aðalmynd / Brynjar Smári Rúnarsson, forstöðumaður markaðsdeildar Íslandspósts.

Júlíana Sara Gunnarsdóttir og Vala Kristín Eiríksdóttir, sem kitluðu hláturtaugar landsmanna með sketsaþættinum Þær Tvær um árið, eru með splunkunýja gamanseríu í smíðum.

„Þetta er sex þátta sería, framhaldsþættir, með gamansömum tón,“ lýsir Júlíana, en að hennar sögn fjalla þeir um ungar konur sem hafa verið vinkonur frá því í leiklistarskóla. „Önnur er orðin húsmóðir sem er gift delluóðum manni og löngu búin að gefa upp von um líf í leiklistinni en hin enn þá að elta leikaradrauminn í örvæntingu. Dag einn fá þær tækifæri lífsins þegar þeim er boðið að vera með sjónvarpsþátt á besta tíma. Óvæntir hlutir gerast og húsmóðirin slær í gegn á meðan hin klúðrar stóra tækifærinu.“

Vala segir að þau séu þrjú að skrifa seríuna, þær tvær og Fannar Sveinsson sem mun einnig leikstýra. Samstarfið hafi gengið vel og þau séu nú að móta hvaða stefnu þau vilji taka. „Þá verðum við öll á sömu blaðsíðu þegar við hefjum tökur, en Fannar stýrir skipinu og við Júlíana getum þá bara einbeitt okkur af því að leika þessar persónur,“ segir hún og viðurkennir að það geti verið örlítið kaótískt að skrifa og vera með annan fótinn í framleiðslunni því þá hafi maður skoðanir og áhyggjur af öllu. „En eina ráðið við því er að ráða í lið með sér fólk sem maður treystir og leyfa því að vinna sína vinnu.“

„Við erum að fara langt út fyrir okkar þægindaramma. Inn á ótroðnar slóðir.“

Spurðar hvort nýju þættirnir verði í svipuðum stíl og Þær Tvær segja þær að þeir verði gamansamir líka. Helsti munur sé kannski sá að meðan Þær Tvær hafi verið sketsaþáttur, sem byggðist upp á stuttum fyndum sögum sem tengdust ekki innbyrðist, þá verði tveimur persónum fylgt eftir allan tímann í gegnum nýju seríuna og þeirra saga sögð. „Í Þær Tvær var spurningin fyrir okkur alltaf bara sú hvort okkur þættu hugmyndirnar fyndnar,“ segir Vala. „Nú reynir meira á að gera persónur sem eru sannar og áhorfendur geta samsamað sig með, en setja þær síðan í aðstæður sem eru fyndnar.“

Þær játa að mun flóknara ferli sé að skrifa samhangandi sögu en sketsa. Persónur og aðstæður verði að vera trúverðugar og það þurfi að huga að mörgum smáatriðum í sögunni til að atburðarásin gangi upp. „Við erum að fara langt út fyrir okkar þægindaramma,“ segir Vala „Inn á ótroðnar slóðir.“

Sem stendur eru þremenningarnir að vinna að handritinu. Vinkonurnar reikna með að þeirri vinnu ljúki í júní og þá taki framleiðslan við. „Draumurinn er svo að serían fari í loftið í haust,“ segja þær. Þó sé of snemmt að slá því á fast.

Öryggis- og réttargeðdeildin á Kleppi getur ekki útskrifað fólk sem hefur lokið meðferð vegna skorts á félagslegu húsnæði á höfuðborgarsvæðinu. Á meðan er ekki hægt að taka við nýjum sjúklingum. Algjört ófremdarástand segir sálfræðingur á Kleppi.

„Við getum ekki tekið við nýjum sjúklingum og ekki heldur útskrifað fólk sem hefur lokið meðferð hjá okkur vegna skorts á félagslegu húsnæði í Reykjavík og í öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu,“ segir Elsa Bára Traustadóttir, sálfræðingur á öryggis- og réttargeðdeildinni á Kleppi.

Hún segir þetta skapa ófremdarástand fyrir fólk sem er með geðraskanir og hefur lokið meðferð á öryggisgeðdeild og réttargeðdeild og þarf á öruggu húsnæði að halda til að fóta sig í samfélaginu á nýjan leik.

Á öryggisgeðdeildinni á Kleppi geta verið átta sjúklingar. Þar eru nú sjö. Af þeim eru fjórir sem hægt er að útskrifa og bíða þeir búsetuúrræða. Á réttargeðdeildinni á Kleppi eru fjórir einstaklingar og eru þrír þeirra útskriftarhæfir. Allir eru sjúklingarnir á milli tvítugs og fertugs. Sótt var um húsnæði fyrir einn þremenninganna á réttargeðdeildinni í vikunni en hinir tveir hafa beðið eftir húsnæði síðan í nóvember og byrjun árs. Elsa segir einstaklingana þurfa mismikla þjónustu, sumir þeirra geti séð um sig sjálfir en aðrir þurfi hvatningu við daglegar athafnir og allt upp í sólarhringsþjónustu.

„Okkar fólk er í viðkvæmustu stöðunni. Það er galið að ekki sé hægt að hjálpa því.“

„Einn þeirra sem bíður eftir húsnæði hjá okkur er nýkominn með fulla vinnu. En hann getur ekki flutt út frá okkur og þarf að sofa á réttargeðdeildinni hjá okkur eins og aðrir sjúklingar. Það er skammarlegt,“ segir Elsa Bára og rifjar upp að fyrir nokkru hafi einn sjúklingur þurft að bíða í tvö ár eftir að fá húsnæði. Hún óttast að þeir sem eru útskriftarhæfir á báðum deildum Klepps, sem hún vinnur á, geti líka þurft að bíða í tvö ár eftir húsnæði.

„Fólk hefur beðið í mjög langan tíma eftir húsnæði. Á meðan við getum ekki útskrifað fólk þá getum við ekki tekið við öðrum,“ segir Elsa og bendir á að eitt málið hafi strandað á því í tvö ár að ríki og borg gátu ekki komið sér saman um hvor eigi að borga fyrir búsetuúrræðið.

Elsa hóf störf á Kleppi fyrir fjórum árum. Þá var sama staða uppi og nú. Hún segir þörfina eftir þjónustu vegna geðheilbrigðisvanda aðeins aukast og séu nú mörg hundruð manns á biðlista eftir félagslegum íbúðum. Fjölgun úrræða í félagslega íbúðakerfinu helst hins vegar ekki í hendur við það eftirspurnina.

„Okkar fólk er í viðkvæmustu stöðunni. Það er galið að ekki sé hægt að hjálpa því,“ segir Elsa Bára.

Innköllun á matvælum hefur stóraukist upp á síðkastið.

Krónan í samráði við matvælaeftirlit Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur innkallaði um mánaðamótin kjúklingalasagne um allt land. Í vörunni var að finna egg, sellerí og sinnep án þess að þess væri getið á lista yfir innihaldsefni á umbúðum vörunnar. Afurðirnar eru á lista yfir ofnæmis- og óþolsvalda en ekki tilgreindar á umbúðum vörunnar. Af þessum sökum varaði Matvælastofnun neytendur við neyslu vörunnar.

Innköllun á matvælum hefur stóraukist upp á síðkastið en það sem af er ári hefur Matvælastofnun innkallað matvæli í fjórtán skipti. Til samanburðar voru matvæli innkölluð í sjö skipti á fyrri hluta síðasta árs og í níu skipti á sama tíma fyrir tveimur árum. Fáheyrt er að matvæli séu innkölluð jafnoft og nú.

Herdís M. Guðjónsdóttir hjá Matvælastofnun segir fjölgun innköllunar á matvælum einkum skýrast af vanmerkingum á ofnæmis- og óþolsvöldum.  „Aukin tíðni innkallana vegna þessa er að öllum líkindum til komin vegna skýrari reglna um tilgreiningu á ofnæmisvöldum en þó líklega enn fremur vegna aukinnar áherslu á þessi mál í eftirliti.  Ekki kemur til innkallana ef feitletrun vantar, eingöngu ef ofnæmis-/óþolsvaldur er ekki tilgreindur í listanum yfir innihaldsefnin eða á umbúðum í tilfelli matvæla þar sem ekki er krafa um innihaldslista.“

Vörur sem þarf að innkalla finnast oftast í markaðseftirliti heilbrigðiseftirlitsins, eftirliti Matvælastofnunar, frá neytendum eða viðvörunarkerfi Evrópu (RASFF) um hættuleg matvæli og fóður.

Á vef RASFF má m.a. sjá að í Evrópu eru innkölluð ýmis konar matvæli á degi hverjum.

Aðsókn í athafnastjóranám hjá lífsskoðunarfélaginu Siðmennt hefur aukist til muna með tilkomu aukins áhuga á athöfnum á vegum félagsins. Bjarni Jónsson, framkvæmdastjóri félagsins, segir það hugnast fólki að hafa val á stærstu stundunum í lífi sínu. Þá sé starf athafnastjóra vinsælt meðal listamanna.

„Fólki sem sýnir áhuga er boðið að vera á lista hinna áhugasömu, eins og við köllum hann. Í vetur, þegar um þrjátíu manns voru komnir á listann, var ákveðið að bjóða upp á námskeið í athafnastjórnun og fimmtán voru loks valdir inn á námskeiðið,“ segir Bjarni Jónsson, framkvæmdastjóri Siðmenntar, félag siðrænna húmanista á Íslandi. Athafnastjórar Siðmenntar framkvæma athafnir eins og giftingar, jarðarfarir og nafnagjafir, en ekki kemst hver sem er í gegnum nálarauga félagsins.

„Við setjum ákveðnar kríteríur á fólk til að komast inn í námið. Fólk þarf að deila með okkur lífsskoðun, geta átt góð samskipti við fólk, skrifa góðan texta og, síðast en ekki síst, geta flutt texta. Það er töluvert af leikurum og vel þjálfuðu fólki í framkomu sem hefur sóst í þetta,“ segir Bjarni.

Gifti fyrrum nemanda sinn

Meðal starfandi athafnastjóra er leiðsögumaðurinn og stjórnmálakonan Margrét Gauja Magnúsdóttir. „Allar athafnarnir eru eftirminnilegar, engin er eins og allar jafndásamlegar. Auðvitað er mín fyrsta giftingarathöfn sú sem fer efst í minningabunkann. Þau báðu sérstaklega um mig og treystu mér algerlega fyrir þessum stóra degi vitandi að þetta var mín fyrsta giftingarathöfn. Ég var að fríka út af stressi en undirbúningurinn og athöfnin sjálf voru svo dásamleg að ég sveif um á bleiku skýi í viku á eftir,“ segir Margrét og brosir og rifjar upp aðra ógleymanlega stund. „Svo hef ég gift fyrrum nemanda minn. Það var dásamlegt þar sem athöfnin var leyndarmál og ég faldi mig inni í þvottahúsi þar sem ég setti slörið í brúðina sem ég hafði kennt kynfræðslu nokkrum árum fyrr.“

Margrét bjó á Höfn þegar hún tók ákvörðun um að læra að verða athafnastjóri, þar sem gríðarleg þörf hafði myndast fyrir austan fyrir slíka þjónustu. Hún mælir með starfinu og segir það krefjandi. „Að fá að kynnast fólki og fjölskyldum þeirra á svo stórum tímamótum er ómetanleg reynsla, hvort sem það eru giftingar eða nafnagjafir. Ég fæ að nota peysufötin mín reglulega sem ég saumaði þegar ég bjó á Höfn og ég er farin að hafa það sem hefð að biðja móður brúðarinnar eða brúðgumans að aðstoða mig við að setja upp slaufuna. Mér finnst þetta bara hrikalega gaman en ég tek þessu mjög alvarlega því passa ég mig á því að taka ekki að mér fleiri en tvær athafnir í mánuði.“

Metfjöldi athafna í fyrra

Siðmennt fékk skráningu sem lífsskoðunarfélag árið 2013 og í kjölfarið vígsluréttindi. Árið 2014 voru framkvæmdar 114 athafnir á vegum félagsins en í fyrra var þessi tala komin upp í 356. Það er rúmlega 200% aukning. Nú eru tæplega fimmtíu athafnastjórar starfandi um land allt og líður að útskrift þeirra fimmtán sem hófu nám í athafnastjórnun í vetur. Meðal þeirra er tónlistarmaðurinn og bóndinn Svavar Pétur Eysteinsson.

„Sú saga fór á kreik að ég gæti gefið saman fólk og til þess að verða við kallinu ákvað ég að ná mér í réttindi til þess,“ segir Svavar aðspurður um hans ástæðu fyrir að skella sér í námið. Hann hefur ekki enn fengið tækifæri til að klára starfsnámið vegna anna en hefur nú þegar fengið bókanir fram í tímann. „Ég vona að ég nái ágætu andlegu jafnvægi og verði hæfilega stressaður fyrir mína fyrstu athöfn.“

Samræður besta geðlyfið

Annar tilvonandi athafnastjóri er fjölmiðlakonan og rithöfundurinn Björg Magnúsdóttir. Hún hafði gengið lengi með þann draum í maganum að gerast athafnastjóri og segir námið hafa komið sér á óvart.

„Ég get alveg viðurkennt að ég hafði ekki nákvæma hugmynd um það í hverju ég væri lent þegar ég mætti fyrsta kvöldið eftir langan vinnudag. En það, að sitja með góðu fólki og fræðast um og pæla í húmanisma og bara lífinu á breiðum grundvelli, er eitthvað sem höfðaði mjög til mín. Það er svo sem ekkert nýtt að góðar samræður um lífsins málefni séu besta geðlyfið, en þó eitthvað sem er gott að vera minnt á reglulega,“ segir Björg og brosir, en fyrsta athöfnin sem hún framkvæmir verður í ágúst á þessu ári.

Anna Brynja Baldursdóttir, samskiptastjóri hjá Alfreð og menntuð leikkona, er einnig með þeim Svavari og Björgu í útskriftarhópi.

„Ég hef aldrei fundið mig innan neinna trúarbragða og þau hef ég skoðað á alla kanta. Þegar ég uppgötvaði Siðmennt sá ég húmanískt félag sem tekur öllum opnum örmum, óháð lífsskoðunum, og leitast við að útrýma umburðarleysi með þekkingu og eflingu á siðferðisvitund. Ég vil leggja mitt af mörkum og ákvað að gerast athafnastjóri til að geta aðstoðað þá sem vilja athöfn sem er óháð trúarsetningum. Fókusinn verður því á heimspekilegri nótunum og á hið sammannlega.“

Meðal annarra þekktra einstaklinga sem útskrifast von bráðar úr náminu er Mörður Árnason, fyrrverandi þingmaður, og leik- og söngkonan Selma Björnsdóttir. Bjarni hlakkar til að útskrifa hópinn en telur ólíklegt að námskeiðið verði haldið aftur að ári.

„Við köllum þetta jákvætt vandamál,“ segir Bjarni hlæjandi um aðsóknina í námið. „Við höfum tekið inn stjóra í skömmtum og ég býst ekki við því að við gerum það á næsta ári. En ég er strax kominn með vænan lista yfir þá áhugasömu.“

Fjöldi athafna hjá Siðmennt:

2014 – 114 athafnir
2015 – 199 athafnir
2016 – 267 athafnir
2017 – 356 athafnir
Fyrstu fimm mánuði ársins 2018 – 240 athafnir.

Kiana Sif Limehouse prýðir forsíðu 14. tölublaðs Mannlífs sem kemur út á morgun, föstudaginn 8. júní. Kiana var barn þegar brotið var ítrekað á henni kynferðislega, að hennar sögn. Meintur gerandi var þáverandi stjúpfaðir hennar, sá hinn sami og Helga Elín sagði í 12. tölublaði Mannlífs hafa misnotað sig kynferðislega í sumarbústað þegar hún var tíu ára gömul. Kiana og Helga eru tvær af þremur stúlkum sem sökuðu manninn, sem er lögreglumaður, um kynferðisbrot en málin voru felld niður. Maðurinn starfar enn í lögreglunni.

Sjá einnig: „Ríkislögreglustjóri brást dóttur minni“.

„Ímynda ég mér stundum hvernig lífið hefði verið öðruvísi ef þetta hefði ekki gerst? Já, algjörlega. En maður lifir bara með því sem hendir mann. Föðurættin mín er mjög trúuð og hefur föðuramma mín talað um að Guð sendi einungis það til manns sem maður getur tekist á við. Ég er ekki eins trúuð og hún og get því miður ekki fundið neina réttlætingu á því sem gerðist,“ segir Kiana. Hún á bandarískan föður og íslenska móður sem skildu þegar hún var þriggja ára gömul. Þá byrjaði móðir hennar að vera með manni sem Kiana segir að hafi brotið á sér kynferðislega.

„Ég svaf alltaf uppi í rúmi hjá mömmu þegar hann var að vinna. Þegar hann færði mig á milli rúma man ég eftir að hann byrjaði að þukla brjóstin á mér. Ég var vakandi en lét sem ég svæfi. Ég vissi að þetta var ekki rétt en ég sagði ekki neitt. Ég var lítil og hafði ekki vit á því að þetta væri óeðlilegt.

Síðan fór þetta að vinda upp á sig. Hann bauð mér að smakka áfengi og einhverju síðar man ég eftir honum standandi í dyrunum á herberginu mínu þegar ég var sofandi. Þá hafði hann verið að drekka og þuklaði á sjálfum sér. Eitt kvöldið tók hann það skref að koma inn í herbergið mitt og snerta mig,“ segir Kiana.

Þjökuð af samviskubiti

Mæðgurnar Helga Elín og Halldóra Baldursdóttir sögðu, eins og fyrr segir, sögu sína í 12. tölublaði Mannlífs. Þær sögðu frá meintri misnotkun á Helgu Elínu sem átti sér stað í sumarbústaðarferð, að þeirra sögn. Sumarbústaðarferð sem Kiana, ein af hennar bestu vinkonum, hafði boðið henni í. Í kjölfar ferðarinnar slitnaði upp úr vinskapnum en fyrir nokkrum árum náðu þær að dusta rykið af kunningsskapnum. Kiana var lengi vel þjökuð af samviskubiti yfir því sem gerðist í sumarbústaðaferðinni en skilur í dag að atburðarrásin þar var ekki henni að kenna.

Kiönu blöskrar að meintur gerandi sinn vinni enn innan veggja lögreglunnar. Lesa má nánar um málið í Mannlífi á morgun og hér á vefnum.

Sjá einnig: „Hann sýndi að mínu mati ekki kjark og þor til að standa með barninu mínu“.

Málið í hnotskurn

Lögreglumaðurinn sem þrjár stúlkur sökuðu um kynferðisbrot starfaði áfram meðan á rannsókn allra málanna þriggja stóð. Málin voru ekki rannsökuð saman. Eftir að málin voru felld niður hélt lögreglumaðurinn starfinu. Í máli Helgu Elínar liggja fyrir skýrslur frá sérfræðingum í Barnahúsi sem staðfestu að Helga Elín hefði orðið fyrir miklum skaða í umtalaðri sumarbústaðarferð.

Eins og hefur komið fram voru vinur lögreglumannsins, sem er háttsettur embættismaður hjá hinu opinbera, og eiginkona hans með í sumarbústaðarferðinni. Að sögn Halldóru Baldursdóttur, móður Helgu Elínar, tók skýrslutaka yfir vinahjónunum aðeins örfáar mínútur og fór fram á skrifstofu embættismannsins. Þau hjónin og eiginkona sakbornings báru fyrir sig minnisleysi vegna áfengisdrykkju og niðurfelling málsins var meðal annars byggð á þeirra vitnisburði. Við rannsókn málsins kom fram að klámefni hafði verið haft fyrir börnunum í umræddri sumarbústaðaferð. Umrædd vinahjón voru aldrei spurð út í klámmyndaáhorfið og tölva sakbornings var ekki skoðuð. Þegar lögregla skoðaði sumarbústaðinn fór hinn meinti kynferðisafbrotamaður með á vettvang.

Sjá einnig: Segist ekki hafa brugðist dóttur Halldóru.

Að sögn Halldóru kemur fram í rannsóknargögnum að lögreglumaðurinn hafi sakað stelpurnar þrjár um samsæri gegn sér og að ekkert hafi verið gert til að hrekja slíkt. Halldóra hefur óskað eftir því við Nefnd um eftirlit með lögreglu að málsmeðferðin verði skoðuð. Eitt að því sem hún gagnrýndi harðlega var að þrátt fyrir að þrjár stúlkur hefðu kært lögreglumanninn hefðu málin ekki verið rannsökuð saman og ekkert brugðist við fullyrðingum lögreglumannsins um að stúlkurnar þrjár hefðu uppi samsæri gegn sér.

Mynd / Heiðdís Guðbjörg Gunnarsdóttir

Hjónin Magnús Geir Þórðarson og Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir eru búin að setja hús sitt að Birkigrund 49 í Kópavogi á sölu. Um er að ræða tíu herbergja hús, þar af sex svefnherbergi og tvær stofur, og er ásett verð 125 milljónir króna.

Húsið telur 286 fermetra og er búið þremur baðherbergjum. Er því ljóst að húsið hentar einkar vel stórum fjölskyldum, enda stutt í skóla og leikskóla.

Heimilið var tekið í gegn að innan fyrir fimm árum síðan en breytingarnar voru hannaðar af hinum vinsæla innanhúsarkitekt Rut Káradóttur.

Á neðstu hæð í húsinu er búið að koma fyrir sjónvarpsherbergi, baðherbergi og tveimur stórum svefnherbergjum, en sérinngangur er á þá hæð og því hægt að búa þar til séríbúð.

Planið fyrir framan húsið er upphitað og garðurinn er vel hirtur og fallegur. Svo ekki sé talað um nágrennið, en húsið er staðsett steinsnar frá Fossvogsdalnum, Kópavogsmegin, sem er vinsæl útivistarparadís. Hér fyrir neðan má sjá fleiri myndir af eigninni: