Fornleifafræðingar telja sig nú hafa fundið þriðja skálann frá víkingaöld á fornleifasvæðinu að Stöð í Stöðvarfirði. Enn á eftir að greina stærð og aldur skálans nánar, en fyrstu niðurstöður benda til að um mikilvægt mannvirki sé að ræða. Fjölmargir merkilegir gripir hafa þegar komið í ljós í sumar.

„Það má segja að sumarið hafi farið af stað með látum,“ segir Bjarni F. Einarsson fornleifafræðingur, sem hefur stýrt uppgreftrinum frá því hann hófst árið 2015, í samtali við Austurfrétt. Undanfarið ár lauk uppgreftri á tveimur skálum sem stóðu hvor ofan á öðrum, sá eldri frá því fyrir landnám, líklega reistur um 870, og sá yngri frá um 950.

Nýtt mannvirki komið í ljós

Á síðasta ári hófst nánari skoðun á svæðinu í kringum skálana með jarðsjá og komu fram vísbendingar um minjar norðan við gamlan öskuhaug. Við prufuskurði í fyrra kom í ljós bygging sem nú er talið næsta víst að sé skáli. Kolefnissýni hafa verið tekin (C-14), en frekari aldursgreiningar eru í bígerð þar sem engin gjóskulög eru til staðar sem hægt er að styðjast við. Ekki er heldur komin staðfesting á stærð hans.

„Við höfum þess vegna ekki staðsett skálann í tíma, hvort hann tilheyri öðrum hvorum hinna skálanna eða sé millileikur, eins og ég freistast til að halda,“ segir Bjarni.

Óvenjulegur skáli með mögulegu ræsi

Skálinn, sem virðist vera þriggja skipa, með miðskipi og tveimur hliðarskipum utan þaksúlna, ber með sér óhefðbundin einkenni. „Það eru vísbendingar um að hann sé öðruvísi en skálar almennt, það virðist einhvers konar ræsi í honum. Við sjáum strax að hann er mjög fundaríkur og búumst við mörgum gripum.“ segir Bjarni.

Gripir sem varpa ljósi á sögu svæðisins

Uppgröftur hófst að nýju 2. júní og stendur til 27. júní. Nokkrir áhugaverðir gripir hafa þegar komið í ljós, þar á meðal skutull úr öskuhaugnum, sá þriðji sem finnst á staðnum, og styður það kenningar um að Stöð hafi verið útstöð, þar sem fólk dvaldi tímabundið til að stunda ákveðin störf, en settist ekki að til frambúðar.

Einnig fannst skreytt bjalla úr bronsi, fimmta sinnar tegundar sem finnst á Íslandi, auk perlna, skífa og jaspísa. Allt eru þetta gripir sem styrkja myndina af Stöð sem merkilegu miðstöð við upphaf byggðar á Íslandi.